Inflanty, niem. Livland – kraina historyczna nad Zatoką Ryską i Zatoką Fińską, granicząca na południu z Litwą, na wschodzie z jeziorem Pejpus, powierzchnia ok. 113 tys. km2, nazwa od plemienia Liwów zamieszkującego ziemie pomiędzy dolną Dźwiną a Gawią.

Od XII w. teren ekspansji duńskich i niemieckich, zwłaszcza Lubeki, która ok. 1160 r. założyła w pobliżu ujścia Dźwiny pierwszą faktorię. Oprócz kupców przybywali zakonnicy (cystersi), którzy prowadzili tu zbrojną akcję misyjną. W końcu XII w. do Inflant przybył pierwszy biskup misyjny, Meinhard (1186–96), który, oprócz działalności misyjnej, rozpoczął budowę państwa kościelnego. Właściwym twórcą państwa inflanckiego był bp Albert (1198–1229), który założył Rygę (1201) i powołał do celów misyjnych zakon kawalerów mieczowych (1202), wkrótce zakon objął swą władzą znaczną część Inflant. W tym czasie w rejonie Rewla swą kolonię założyli Duńczycy, co doprowadziło do konfliktu z kawalerami mieczowymi. Po przegranej w walce z Litwą o Żmudź zakon w Inflantach połączył się z Krzyżakami, zachowując, jako ich gałąź inflancką, odrębność administracyjną i ustrojową.

W 1347 r. zakon kupił od Danii Estonię, na czele zakonu inflanckiego stał mistrz krajowy. Oprócz kawalerów mieczowych ziemie w Inflantach należały do arcybiskupstwa ryskiego i biskupstw kurońskiego (piltyńskiego), ozylskiego, rewelskiego i dorpackiego, znaczną niezależność miały największe miasta (zwłaszcza Ryga, od 1330 formalnie podporządkowana Krzyżakom) należące do Hanzy. Inflanty były terenem rywalizacji między zakonem inflanckim a arcybiskupstwem ryskim o panowanie na tym obszarze. Nastąpił napływ niemieckich mieszczan, rolników i szlachty, wprowadzono prawo inflanckie. W XIV w. w Inflantach wykształcił się stan szlachecki, który wraz z silnym mieszczaństwem walczył o ustanowienie swego przedstawicielstwa i ograniczenie władzy zakonu. Wraz z rozwojem handlu, zwłaszcza eksportu dużych ilości zboża z Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rosji na Zachód, Inflanty stały się ważnym pośrednikiem w wymianie handlowej. Było to przyczyną zaostrzenia rywalizacji państw sąsiadujących z Inflantami o opanowanie tych ziem.

W XVI w. wśród szlachty i mieszczaństwa Inflanty coraz więcej zwolenników zyskiwał luteranizm (m.in. przyjęła go Ryga, co zatwierdził krzyżacki mistrz krajowy, by w ten sposób osłabić pozycję arcybiskupa ryskiego), pogłębiały się konflikty etniczne, szlachta i mieszczanie skłaniali się ku kulturze Zachodu, zależni od swych panów chłopi estońscy i łotewscy swego sojusznika upatrywali w Rosji. Narastające konflikty osłabiały spójność polityczną Inflantami, czyniąc z tych ziem obiekt łatwy do zdobycia.

W 1557 Zygmunt II August zawarł w Poswolu przymierze z zakonem inflanckim przeciw Moskwie, co spowodowało interwencję wojsk rosyjskich (1558), które opanowały część Inflant z Dorpatem (ob. Tartu), w 1560 r. Dania odkupiła tereny biskupstwa ozylskiego, w 1561 Szwecja zajęła Estonię z Rewlem (ob. Tallinn). Zakon inflancki oraz arcybiskup ryski, szukając pomocy, oddali Inflanty pod opiekę Zygmuntowi Augustowi. Mistrz inflancki Gotthard Kettler przyjął, wzorem pruskiego wielkiego mistrza, luteranizm i otrzymał w lenno, jako świecki książę, Kurlandię i Semigalię (ok. 28 tys. km2), pozostałą część Inflant (m.in. Rygę) wcielono do Wielkiego Księstwa Litewskiego (1566).

Od unii lubelskiej z 1569 r. ziemie te stanowiły wspólną własność Korony i Litwy, zarządzane początkowo przez namiestnika królewskiego, ustanowiono lokalne prawa i przywileje, stopniowo wprowadzono urzędy istniejące w Rzeczypospolitej. Rozejm w Jamie Zapolskim (1582), kończący kampanie Stefana Batorego, utrwalił władzę Rzeczypospolitej w południowych Inflantach, natomiast Inflanty północne (Estonia) pozostały przy Szwecji. W polsko-litewskiej części Inflant w 1598 r. utworzyły 3 województwa: dorpackie, parnawskie i wendeńskie. Władzę powierzano głównie miejscowej szlachcie i magnaterii, pochodzenia niemieckiego, jednocześnie realizowano kolonizację tych ziem, wprowadzanie katolicyzmu, zakładanie przez jezuitów szkół, utworzenie biskupstwa wendeńskiego wywoływało sprzeciw miejscowej szlachty. Detronizacja Zygmunta III Wazy jako króla szwedzkiego i w odpowiedzi wydanie przez niego akt inkorporacji Estonii do Rzeczypospolitej stały się przyczyną długotrwałych walk polsko-szwedzkich o Inflanty.

Zapoczątkowane w 1601 r., mimo przejściowych sukcesów Polski (m.in. Kokuese 1601, Kircholm 1605), zakończyły się porażką Rzeczypospolitej. Szwecja do 1629 zajęła większość Inflant (1621 Rygę), co potwierdził pokój oliwski 1660, Rzeczpospolita odstąpiła większość Inflant Szwecji, zachowując jedynie ich południowo-wschodni skrawek (dawne wójtostwa krzyżackie: dyneburskie, rzeżyckie i lucyńskie oraz obwód marienhauski), zwany odtąd Inflantami polskimi. W Inflantach zajętych przez Szwedów usunięto katolicyzm, zlikwidowano biskupstwo wendeńskie, nastąpił szybki rozwój szkolnictwa, w 1632 założono w Dorpacie uniwersytet (przetrwał do 1656, 1690 wznowiony, 1699 przeniesiony do Parnawy, 1710 zamknięty przez Rosję, wznowiony 1802). Inflanty polskie (ok. 1/5 powierzchni Inflant) od 1660 stanowiły województwo (od 1677 zwane księstwem) inflanckie, z osobnym biskupem, wojewodą i kasztelanem. Dzieliło się ono na tzw. trakty.

Przegrana Szwecji w wojnie północnej 1700–1721 (pokój w Nystad) spowodowała utratę szwedzkich Inflant na rzecz Rosji. Pozostała część Inflant (I. polskie) została zajęta przez Rosję w 1772 r. podczas I rozbioru Polski (do 1802 jako prowincja dźwińska, następnie wcielona do guberni witebskiej), natomiast Kurlandia — 1795, po III rozbiorze. Pod panowaniem rosyjskim Inflanty administracyjnie podzielono na gubernie: estońską, inflancką i kurlandzką. Szlachta inflancka pochodzenia niemieckiego zachowała uprzywilejowaną pozycję oraz zyskała znaczne wpływy na dworze w Petersburgu. W 1918 r. historyczny obszar Inflant znalazł się pod okupacją wojsk niemieckich, które zezwoliły na utworzenie częściowo autonomicznej władzy centralnej w Estonii i na Łotwie. Władze te wkrótce ogłosiły niepodległość obu krajów (Łotwa 1918, Estonia 1919). W 1940 w wyniku paktu Ribbentrop–Mołotow oraz wybuchu II wojny światowej oba kraje znalazły się pod okupacją sowiecką, a następnie wcielono je do ZSRR (jako Estońską SRR i Łotewską SRR). Wraz z rozpadem ZSRR (1991) Estonia i Łotwa ponownie uzyskały niepodległość.

Bibliografia

• G. Manteuffel Inflanty Polskie..., Poznań 1879;
• Polska a Inflanty, Gdynia 1939;
• E. Tarvel Stosunek prawnopaństwowy Inflant do Rzeczypospolitej oraz ich ustrój administracyjny w l. 1561–1621, „Zapiski Historyczne” 1969.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.