Początki osadnictwa żydowskiego w Czerkasach sięgają końca XVI w., a wiążą z trwającą podówczas intensywną kolonizacją ziem współczesnej Ukrainy. Pośród osadników znaleźli się Żydzi z ziem polskich. Zajęli się oni uczestnictwem w handlu karawanowym pomiędzy Moskwą i Kaffą (ob. Teodozja, Krym). Społeczność ta została unicestwiona w okresie powstania Chmielnickiego (1648–1655) oraz wojny polsko-rosyjskiej (1654–1667).
Ponownie ludność żydowska zjawiła się w mieście w XVIII w. Według spisu z 1765 r., mieszkało tu 171 osób wyznania mojżeszowego. Także ten okres zakończył się tragicznie – wymordowaniem Polaków i Żydów podczas zdobycia Czerkas przez oddziały kozackie Maksyma Żeleźniaka w okresie koliszczyzny (1768).
W 1793 r. w następstwie drugiego rozbioru Rzeczpospolitej Czerkasy weszły w skład Rosji. W 1797 r. stały się siedzibą powiatu. Wedle ksiąg podatkowych z 1802 r. było tu: 23 kupców chrześcijańskich, 33 kupców żydowskich, 1633 mieszczan chrześcijańskich i 1750 mieszczan żydowskich. Funkcjonowało kilka synagog, 9 domów modlitwy, 3 prywatne szkoły męskie, prywatna szkoła żeńska, a także Talmud-Tora.
W 1847 r. społeczność liczyła 1568 członków. W latach 60. XIX w. wzbogaciła się o szpital żydowski oraz przytułek. Zajmowała się głównie handlem zbożem oraz rzemiosłem. Zyski czerpała również z prawa do produkcji i wyszynku alkoholu w miastach powiatu. Jednym z najważniejszych dzierżawców przywileju propinacyjnego był H. Margunowski. W XIX w. Czerkasy stały się również jednym z ośrodków chasydyzmu. Mieszkał tu syn Magida z Czarnobyla, cadyk Jakow Izrael Twerski (1794–1876), założyciel dynastii Hornsteipl (pol. Hornostajpol), który kierował lokalną wspólnotą od lat 30. XIX w. aż do śmierci. Od lat 80. XIX w. wśród tutejszych Żydów pojawiło się wielu zwolenników Chowewej Syjon, a następnie – w latach 90. – syjonizmu. Na początku XX w. w mieście funkcjonowały ośrodki różnych partii syjonistycznych.
Według spisu z 1897 r. powiat zamieszkiwało 300 tys. osób, w tym 30 317 Żydów. W samych Czerkasach mieszkało 10 950 Żydów na ogólną liczbę ok. 30 tys. mieszkańców. W 1910 r. naliczono 12 979 Żydów. W 1903 r. istniały w mieście 22 synagogi i domy modlitwy.
W czerwcu 1905 r. czarnosecińcy z Towarzystwa Patriotów Rosyjskich, korzystając z poparcia lokalnych władz, urządzili pogrom ludności żydowskiej. Jego celem miało być stłumienie ruchu rewolucyjnego. Wystąpienie poprzedzono masową agitacją antysemicką. 23 czerwca 1905 r. w proteście przeciw pogromowi zastrajkowały miejscowe zakłady, w których pracowało wielu Żydów, m.in. cukrownia i fabryka gwoździ. W sierpniu 1917 r. żołnierze czerkaskiego garnizonu powołali do życia Związek Żydów-Wojskowych.
W okresie wojny domowej miasto wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk (m.in. armia Denikina, siły zbrojne Ukraińskiej Republiki Ludowej). Praktycznie każdej zmianie władzy towarzyszyły pogromy. Szczególną skalę osiągnął pogrom dokonany przez oddział atamana Grigoriewa (12–20 maja 1919 r.) – 700 ofiar. Wejście armii Denikina kosztowało życie 250 Żydów, ponoć każdy dom żydowski został splądrowany średnio siedmiokrotnie. Latem 1919 r. bolszewicy znacjonalizowali 11 dużych przedsiębiorstw, pozostających dotąd w rękach żydowskich.
W 1926 r. żydowska populacja Czerkas liczyła 10 866 osób (25,3% mieszkańców). Władze radzieckie stopniowo zlikwidowały wszystkie organizacje żydowskie. W latach 20. XX w. zamknięto domy modlitwy i synagogi oraz szkoły religijne i prywatne. Stworzono natomiast żydowskie szkolnictwo średnie i zawodowe – w latach 20. i 30. XX w. funkcjonowała żydowska szkoła techniczno-zawodowa. W 1929 r. ukazywała się gazeta w języku jidysz pt. „Dos Komunistisze Wort”.
22 sierpnia 1941 r. do miasta wkroczyły oddziały niemieckie. 10 października 1941 r. zarząd rejonu oraz miejscowa policja przeprowadziły rejestrację ludności żydowskiej. Jej przedstawicieli zmuszono do noszenia gwiazd Dawida na rękawach. Władze okupacyjne ogłosiły utworzenie też żydowskiego osiedla mieszkalnego. 12 października 1941 r. przesiedlono tam ponad 300 osób. Utworzono trzyosobowy Judenrat, który codziennie wyznaczał robotników w wieku 15–60 lat do prac przymusowych na rzecz okupanta i kolaborantów. W początkach listopada 1941 r. oddział Einsatzkommando 5 rozstrzelał więźniów getta. Jedynie dyrektor przytułku Ołeksandra Szulżenko zdołała uratować 25 sierot [1.1].
W 1959 r. mieszkało w Czerkasach 5100 Żydów – 6% populacji. Przed końcem lat 50. XX w. władze zlikwidowały ostatnią czynną synagogę, jakoby stanowiącą przeszkodę w realizacji planu odbudowy miasta. W 1989 r. w Czerkasach zamieszkiwało 3538 Żydów, a w całym obwodzie – 6505. Pod koniec lat 80. XX w. na fali pierestrojki i demokratyzacji nastąpiło odrodzenie życia żydowskiego. W mieście powstało Czerkaskie Towarzystwo Kultury Żydowskiej oraz dwie gminy wyznaniowe: ortodoksyjna i reformowana. Na początku lat 90. XX w. wielu czerkaskich Żydów wyjechało jednak do Izraela, Niemiec i Stanów Zjednoczonych[1.2].
