„Monitor” - najważniejsze czasopismo społ.-polit. oświecenia pol., wyd. 1765–85 w Warszawie; powstał z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego, wg oprac. jednocześnie planów I. Krasickiego i A.K. Czartoryskiego; nawiązywał do tzw. małego „Monitora” z 1763 i ang. „Spectatora”, z którego przejął m.in. zarys programu i formy wypowiedzi; propagował reformy państwa 1765–67 (program szlachecko-magnacki król. obozu przemian) i 1773–75 (program mieszczańsko-inteligencki, propagowany przez W. Mitzlera de Kolof i współpracujących z nim tzw. chudych literatów); roczniki 1765–66 redagował Krasicki, 1767–68 — F. Bohomolec; 1769–71 i 1777–78 „M.” był prowadzony przez J.E. Minasowicza i przechodził kryzys; 1779–83 przedrukowywał gł. wcześniejsze artykuły i lit. teksty staropol.; do współprac. należeli m.in.: F. Zabłocki, J. Wybicki, F. Łojko, S. Konarski; w aktualne spory polit.-ideol. włączył się 1784 (red. J.I. Boelcke) i w 1. poł. 1785 (red. nieznany), propagując treści antymagnackie i antyklerykalne.

„Monitor”, wybór, oprac. i wstęp E. Aleksandrowska, «Bibl. Nar.» S.I nr 226, Wrocław 1976.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.