Agencja Żydowska – (hebr. Ha-Sochnut ha-Jehudit le-Erec Israel, ang. Jewish Agency) – pozarządowa instytucja z siedzibą w Jerozolimie, obecnie organ wykonawczy Światowej Organizacji Syjonistycznej.

Na podstawie mandatu Ligi Narodów z VII 1922 r. uznana za reprezentację Żydów wobec władz mandatowych, rządu Wielkiej Brytanii oraz Ligi Narodów. Do 1929 r. w skład Agencji Żydowskiej wchodzili tylko przedstawiciele syjonistów. W 1923 Światowa Organizacja Syjonistyczna rozpoczęła starania o przystąpienie przedstawicieli działaczy niesyjonistycznych, co nastąpiło w VIII 1929 r. Działaniami Agencji kierowały: Rada, komitet administracyjny oraz egzekutywa, w których miał być zachowany parytet między syjonistami i niesyjonistami. Na czele stał przewodniczący ŚOS.

Reprezentacja AŻ w Polsce została powołana w VII 1929. Na jej czele stały Rada oraz Komitet Polski, złożony po połowie z przedstawicieli grup syjonistycznych i reprezentantów innych środowisk. Stosunek do współdziałania syjonistów i niesyjonistów w AŻ wywołał spory między frakcjami Al ha-Miszmar i Et Liwnot Organizacji Syjonistycznej w Polsce. Reprezentacją AŻ wobec władz polskich i Konsulatu Wielkiej Brytanii było Biuro Palestyńskie. Siedziba AŻ w Polsce mieściła się w Warszawie przy ul. Rymarskiej. W skład prezydium wchodzili m.in. Heszel Farbstein, Icchak Grimbaum, Ozjasz Thon, A. Reiss i W. Wawelberg. Agencja brała udział w organizowaniu protestów przeciwko brytyjskiej polityce imigracyjnej w Palestynie.

W czasie II wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu podejmowała starania o zniesienie ograniczeń imigracji żyd. do Palestyny, brała udział w organizowaniu imigracji legalnej i nielegalnej. Po utworzeniu państwa Izrael w V 1948 AŻ przekazała wiele swoich funkcji agendom rządowym. Zgodnie z decyzją Ogólnej Rady Syjonistycznej z VIII 1948 miała nadal zajmować się sprawami imigracji, zagospodarowaniem ziemi oraz zdobywaniem pomocy dla Izraela za granicą, co zostało zaakceptowane przez Kongres Syjonistyczny oraz Kneset (parlament). W 1954 na podstawie umowy między AŻ a rządem Izraela SOS tożsama z AŻ została uznana za reprezentację światowego żydostwa. Na XXIII Kongresie Syjonistycznym w VII 1992 spory wywołał projekt pełnego zjednoczenia struktur SOS i AŻ. Na posiedzeniu Rady Generalnej w VI 1995 na przewodniczącego obu struktur wybrano Abrahama Burga, zwolennika projektu zjednoczenia.

Obecnie zadaniem jej jest propagowanie i organizowanie, w skali światowej, imigracji Żydów do Izraela, integracji przybyszów w społeczeństwie izraelskim oraz pozyskiwanie funduszy na ten cel.

Natalia Aleksiun

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.