Armie Wojska Polskiego 1944–45 – ogólnowojskowe związki operacyjne formowane od lipca 1944 r. na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej. Na mocy dekretu z 21 lipca scalono Armię Ludową i Armię Polską w ZSRR 1944, tworząc ludowe Wojsko Polskie, podległe organizacyjnie Naczelnemu Dowództwu WP. Sformowano ostatecznie 2 armie, które nie znalazły się pod wspólnym dowództwem, lecz użyto ich na różnych kierunkach działań. 1. armia WP (dowódcy: generałowie Z. Berling, od 5.10.1944 W. Korczyc, od 27.11.1944 S. Popławski) — utworzona 29 lipca 1944 r. z przemianowanej Armii Polskiej w ZSRR, podlegała operacyjnie dowódcy 1. Frontu Białoruskiemu; skład m.in.: 1., 2., 3., 4. i 6. dywizja piechoty, brygada kawalerii, I brygada artylerii, II i III brygada haubic, IV brygada artylerii pancernej, brygada artylerii ciężkiej, I brygada pancerna, dywizja lotnicza (ogółem ok. 93 tys. żołnierzy). Walczyła lipiec–sierpień 1944 w rejonie Puław i Dęblina (próba forsowania Wisły i opanowania przyczółka), w rejonie Łaskarzewa (sierpień–wrzesień walki na przyczółku warecko-magnuszewskim i pod Studziankami), uczestniczyła w zdobyciu Pragi (15.09.) oraz nieudanych bojach (16–23 września) o przyczółek czerniakowski i przyczółek żoliborski w Warszawie podczas powstania warszawskiego w 1944 r. W październiku brała udział w opanowaniu Jabłonny i Legionowa, 17 stycznia 1945 r. w opanowaniu Warszawy w ramach operacji warszawskiej Armii Czerwonej, 30.01.–28.02. w krwawych walkach o przełamanie Wału Pomorskiego, w marcu w operacji pomorskiej Armii Czerwonej (m.in. walki o Kołobrzeg, Gdynię i Gdańsk), 16.04.–2.05. w operacji berlińskiej Armii Czerwonej, 1–3 maja w natarciu ku Łabie i nawiązaniu styczności z wojskami amerykańskimi. Po zakończeniu działań wojennych część 1. armii stacjonowała, jako siły okupacyjne, na Łużycach. 22 sierpnia 1945 r. 1. armię rozwiązano. 2. armia (dowódcy: generałowie K. Świerczewski, 25.09.–28.11.1944 r. S. Popławski) — utworzona 20 sierpnia 1944 r., podlegała operacyjnie dowódcy 1. Frontu Białoruskiego, a od 19 marca 1945 r. dowódcy 1. Frontu Ukraińskiemu; skład: m.in. 5., 7., 8., 9. i 10. dywizja piechoty, 2. dywizja artylerii, IX i XIV brygada artylerii pancernej, 3. dywizja artylerii przeciwlotniczej, IV brygada saperów, I korpus pancerny (ogółem ok. 89 tys. żołnierzy w kwietniu i ok. 70 tys. w maju 1945 r.). Po koncentracji w Borach Dolnośląskich 16.04.–2.05. brała udział w operacji berlińskiej Armii Czerwonej (forsowanie Nysy Łużyckiej, przełamanie obrony niemieckiej i pościg pod Drezno. W dniach 21–28 kwietnia krwawe walki obronne nieudolnie dowodzonej armii w rejonie Budziszyna), 7–11 maja w operacji praskiej Armii Czerwonej; 2 sierpnia 1945 r. 2. armię rozwiązano. 3. armia (dowódca gen. K. Świerczewski), utworzona 6 października 1944 r., nie wyszła ze stadium organizacji (liczyła ok. 26 tys. żołnierzy). 15 listopada 1944 r. jej formowanie wstrzymano, a jednostki dotąd utworzone wcielono do 1. i 2. armii lub do odwodu naczelnego wodza.
Bibliografia
- Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego. Wybór źródeł, t. 1–4, Warszawa 1958–63;
- Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Ludowe Wojsko Polskie 1943–1945, Warszawa 1973;
- Kaczmarek K. Druga Armia Wojska Polskiego, Warszawa 1978.
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
