Jerozolimski sobór (sobór apostolski) – nazwa narady apostołów i starszych Kościoła w Jerozolimie ok. 49 r. (Dz 15,1–21). Odbyła się pod przewodnictwem Piotra z udziałem Pawła i Barnaby, a główną przyczyną jej zwołania był powstały w Antiochii spór między judeochrześcijanami, domagającymi się obrzezania pogan i włączenia ich do Synagogi przed chrztem, oraz chrześcijanami, wywodzącymi się ze środowisk pogańskich, którzy odrzucali ten wymóg. Przybywający z Antiochii Paweł i Barnaba reprezentowali pogląd, że Kościół – ze względu na uniwersalistyczny charakter dzieła zbawienia dokonanego przez Jezusa z Nazaretu – jest zobowiązany do prowadzenia misji wśród pogan. Większość zamożnych Żydów jerozolimskich odrzucała taką misję jako sprzeczną z nakazami ortodoksyjnego judaizmu oraz niosącą ryzyko jego hellenizacji. Ostatecznie wykształciły się dwa obozy: 1) judaistów stojących na straży czystości żydowskich przepisów i sprzeciwiających się „naginaniu” Prawa na potrzeby misji chrześcijańskiej, 2) pogan konwertytów mówiących po grecku oraz liberalnych Żydów z diaspory, przez których chrześcijaństwo docierało do pogan. Sobór podjął decyzję, iż chrześcijan pochodzących z pogaństwa nie obowiązują przepisy Prawa Mojżeszowego, dzięki czemu możliwe stało się wyjaśnianie nauk Jezusa bez ograniczania się do pojęć i terminów judaizmu. Postanowienie soboru pokazywało też, że zbawienie związane jest przede wszystkim z wiarą, a nie z przestrzeganiem 613 nakazów i zakazów zapisanych w Torze. Z przeciwników soboru jerozolimskiego wykształcił się judeochrześcijański ruch heretycki ebionitów, którzy zachowywanie Prawa i praktyk żydowskich uznawali za konieczny warunek zbawienia.

© Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.