millenerzy [fr. millénaire ‘tysiącletni’] – nazwa nadana przez „czerwonych” zwolennikom pracy org. i autonomii nar. oraz ewolucyjnej drogi do niepodległości, skupionym 1858–61 wokół E. Jurgensa (tzw. Koło Jurgensa). Opowiadali się za jawnymi akcjami polit., domagali się uwłaszczenia chłopów, systemu samorządowego w duchu demokracji zach., reformy i rozbudowy szkolnictwa, równouprawnienia Żydów; wysuwali jako odległy cel niepodległość Polski, ale byli przeciwni szybkiemu wybuchowi powstania nar. (przeciwnicy m. oskarżali ich, że odkładają wyzwolenie Polski na 1000 lat — stąd nazwa). W 1860 i na pocz. 1861 m. popierali manifestacje patriot. jako środek nacisku na rząd i przeciwne reformom kręgi społ., byli inicjatorami Delegacji Miejskiej; po 8 IV 1861 (masakra przez wojsko ros. demonstrantów w Warszawie), dążąc do stworzenia ogólnonar. organizacji polit. współpracującej z ziemiaństwem, stali się współtwórcami tajnej organizacji „białych”, w której reprezentowali lewe skrzydło; poparli wybuch powstania styczniowego 1863–64. Główni działacze m., oprócz Jurgensa: H. Krajewski, K. Ruprecht, J.K. Janowski, J. Maykowski.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.