1) urząd państw. powołany I 1918 w Polsce, przez Radę Regencyjną; zakres jego działań obejmował przygotowanie i prowadzenie spraw wchodzących w kompetencje zarządu krajowego, dozór nad samorządem miejscowym i wszelkiego rodzaju policją i in.; od końca 1918 stopniowo rozszerzano kompetencje terytorialne MSW; 1921 przejęło policję polit., 1923 podporządkowano mu Policję Państw. i Straż Graniczną, 1926 KOP; resort MSW stanowił jeden z gł. instrumentów sprawowania władzy, stąd szeroki zakres jego kompetencji; ze względu na ochronę tajemnicy państw. nie wszystkie działania MSW były poddane kontroli sejmowej; działało do 1939 oraz w rządzie RP na uchodźstwie (odpowiedzialne za kontakty z Delegaturą Rządu RP na Kraj).

2) urząd utworzony 1954, przejął część kompetencji zlikwidowanego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego; podlegały mu Milicja Obywatelska oraz więziennictwo (do 1956), Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojska Ochrony Pogranicza (do 1965), a także pożarnictwo i ewidencja ludności; po likwidacji Kom. do spraw Bezpieczeństwa Publ. 1956 podporządkowano mu także policję polit. (Służba Bezpieczeństwa, SB); MSW kierowało walką z opozycją polit. i z Kościołem katol., w latach 60. stanowiło ośrodek wpływów frakcji tzw. partyzantów w PZPR (zwolennicy M. Moczara, min. spraw wewn. 1964–68); 1990 uprawnienia MSW ograniczono, MO przekształcono w Policję, w miejsce SB powołano Urząd Ochrony Państwa.

Źródła

• M. Jaworski, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1945–1965, Warszawa 1984;
• H. Dominiczak, Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa 1985;
• H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990, Warszawa 1997.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.