Lokalgeschichte

Parczew (wcześniej: Parczów) należy do najstarszych miast Lubelszczyzny. Już w XIII w. istniała tu wieś królewska o charakterze obronnym, usytuowana na wschodnim brzegu rzeki Konotopy. Prawa miejskie magdeburskie otrzymał Parczew w 1401 r. z rąk Władysława II Jagiełły.

Za czasów Jagiellonów postępował szybki rozwój ekonomiczny i demograficzny miejscowości, położonej na pograniczu ziem Polski i Litwy, przy ważnym szlaku komunikacyjnym prowadzącym z Krakowa do Wilna. W XV w. i pierwszej połowie XVI w. miasto było ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Po unii horodelskiej z 1413 r., Parczew aż do drugiej połowy XVI w. bywał częstym miejscem zjazdów polsko-litewskich. Przybywali na nie królowie z dynastii Jagiellonów. W 1564 r. Zygmunt II August zwołał tu sejm walny, podczas którego omawiano kwestie nieuchronnie zbliżającej się unii realnej Korony z Wielkim Księstwem, zrealizowanej pięć lat później na sejmie lubelskim. Od XV w. Parczew był siedzibą starostwa niegrodowego.

Okres świetności miasta skończył się wraz z wygaśnięciem dynastii Jagiellonów oraz utratą znaczenia przebiegającego przez miasto traktu komunikacyjnego. W XVI w. Parczew był zamieszkiwany przez ludność zróżnicowaną pod względem etnicznym i wyznaniowym (liczne skupisko Żydów). Został poważnie zniszczony i wyludniony w czasie wojen drugiej połowy XVII w. — z upadku zaczął się podnosić dopiero za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wzrosła wówczas liczba mieszkańców, nastąpiło też widoczne ożywienie w sferze handlu i rzemiosła.

W okresie rozbiorów, podobnie jak inne miasta Lubelszczyzny, Parczew znalazł się najpierw w zaborze austriackim (1795 r. — Nowa Galicja), aby w 1809 r. stać się częścią Księstwa Warszawskiego (departament siedlecki), a w 1815 r. — Królestwa Polskiego (województwo podlaskie, następnie gubernia lubelska i siedlecka). W drugiej połowie XIX w. był prowincjonalnym ośrodkiem miejskim, zamieszkiwanym w ponad połowie przez Żydów, utrzymujących się z handlu i rzemiosła, oraz przez katolików i unitów (po 1875 r. — prawosławnych), zajmujących się rolnictwem. Pewien wpływ na ożywienie miasta miało przeprowadzenie w 1898 r. linii kolejowej z Lublina do Łukowa.

Lata międzywojenne to okres powolnego rozwoju Parczewa (wówczas powiat włodawski województwa lubelskiego), pod względem demograficznym i gospodarczym. Tuż przed wybuchem II wojny światowej mieszkało tu nieco ponad 10 tys. mieszkańców, z czego około połowę stanowili Żydzi.

We wrześniu 1939 r. miasto zostało zbombardowane przez niemieckie lotnictwo. Po krótkotrwałym stacjonowaniu w mieście Armii Czerwonej, 7 października 1939 r. do Parczewa wkroczył Wehrmacht. Niemcy utworzyli getto dla 7 tys. Żydów, zgładzonych w ogromnej większości w niemieckim nazistowskim obozie zagłady Treblinka. Podczas okupacji Parczew, a zwłaszcza okoliczne lasy stały się terenem aktywności polskiej partyzantki (Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa, Bataliony Chłopskie). Miasto zostało wyzwolone przez wojska sowieckie we współpracy z miejscowymi oddziałami Armii Krajowej 22.07.1944 roku. Po wojnie prowadziły tu swoją działalność organizacje i formacje antykomunistyczne (oddział organizacji Wolność i Niezawisłość Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”).

W 1954 r. Parczew stał się siedzibą nowego powiatu województwa lubelskiego (z przerwą w latach 1975–1998 na przynależność do województwa bialskopodlaskiego), co znacznie przyczyniło się do rozwoju miasta.

Bibliografia