Pierwsza pisemna wzmianka o Chodorowie pochodzi z 1394 r. Jest to datowany na 5 listopada 1394 r., wystawiony przez Dymitra Wołczkowicza – „pana i prawowitego dziedzica Chodorowa, powiatu w Ziemi Ruskiej” – łaciński akt darowizny wsi Hanaczów (ukr. Hanacziwka) na rzecz lwowskiego klasztoru franciszkanów.

W wielu dokumentach miejscowość nazywana była Chodorów Staw albo Chodorostaw. Wiązało się to z położeniem miasteczka na wyspie między rzeką Ług a stawem. Właśnie obecność stawu i rzeki sprawiła, że teren ten stanowił atrakcyjne miejsca do osiedlania. W XV w. na wyspie zbudowano zamek z umocnieniami, oddzielony od miasta fosą z mostem zwodzonym. Ulica wiodła stąd do rynku, pośrodku którego stał ratusz. Właściciel miasta Jursza (Grzegorz) Chodorowski zbudował przy tej ulicy w 1460 r. drewniany kościół obrządku łacińskiego. Do XVIII w. był on kilkakrotnie odbudowywany po pożarach. Murowaną świątynię w tym samym miejscu wznieśli dopiero Rzewuscy pod koniec XVIII w.
Stare miasto otaczały mury z basztami. Wejście prowadziło przez bramy. Jedna z nich ulokowana była po stronie wschodniej, wychodziła na groblę. Druga była po stronie zachodniej, nad brzegiem Ługu; znajdowała się niedaleko cerkwi (obecnie w pobliżu cerkwi są tereny bagniste). Nie zachowały się żadne ślady po zamku. Przypomina o nim tylko nazwa ulica Zamkowej. W latach 30. XX w. znajdowano gdzieniegdzie ślady murów, ale w okresie drugiej wojny światowej, gdy podczas powodzi zaistniało zagrożenie zatopienia pobliskich domów, ziemia z góry zamkowej została wywieziona ciężarówkami w celu usypania grobli. Dziś na miejscu zamku znajduje się osiedle mieszkalne.

W 1524 r. król Zygmunt I na prośbę szlachcica Marcina Chodorowskiego wydał przywilej potwierdzający przeniesienie Chodorowa przez Władysława III w 1436 r. z prawa polskiego na magdeburskie. Akt ten wyznaczał terminy cotygodniowych targów oraz doroczny jarmark, urządzany w czwartek w oktawie Bożego Ciała. Właścicielska rodzina Chodorowskich wymarła w 1694 r. [1.1] Po nich odziedziczyli miasteczko Cetnerowie, a później Rzewuscy.

W XVIII w. Chodorów zaczął podupadać, podobnie jak wiele innych miasteczek w Rzeczpospolitej. Do kryzysu doprowadziły go zwłaszcza postoje wojsk, rekompensujących sobie zaległości w żołdzie grabieniem okolicy. O upadku Chodorowa świadczy inwentarzowy opis miasta z początku 1744 r. Zamek oraz umocnienia były zniszczone, ratusz i kramy potrzebowały znacznego remontu.

Po przyłączeniu tych ziem do Austrii, w latach 1785-1788 przeprowadzono spis użytków rolnych i świadczeń chłopskich, znany pod nazwą „metryki józefińskiej”. Miasto liczyło wówczas 214 budynków mieszkalnych, w tym 109 należało do Żydów. Oprócz tego znajdowało się tam 10 winnic, ratusz, kościół, szkoła i łaźnia żydowska.

W XIX w. Chodorów należał do rodziny Lanckorońskich. Dziedziczka dóbr chodorowskich Elżbieta Lanckorońska wyszła za mąż za barona Karola de Vaux, generała armii austriackiej. Około 1860 r. Karol de Vaux rozpoczął budowę nowego pałacu.
W 1866 r. Chodorów otrzymał stację kolejową na linii Kolei Żelaznej Lwów – Czerniowce – Jassy (LCJE). W 1889 r. stał się węzłem kolejowym po otwarciu linii Chodorów – Stryj. W 1897 r. uruchomiono jeszcze linię Chodorów – Potutory – Berezowica Ostrów – (Tarnopol). Obecność kolei przyczyniła się do znacznej rozbudowy miasta. Między centrum a stacją powstały nowe ulice: Kolejowa (obecnie Hruszewśkoho), Stryjska, Szewczenki. Według stanu z 31 grudnia 1890 r. miasto zajmowało powierzchnię 9,98 km2, liczyło 346 budynków, 2787 mieszkańców.

Dostępność transportu kolejowego sprzyjała powstawaniu przedsiębiorstw przemysłowych. W 1907 r. baron Kazimierz de Vaux założył cegielnię. W 1908 r. powstała niewielka fabryka sody, później tartak i fabryka parkietów. W 1912 r. utworzono została spółka akcyjna „Chodorów SA”, także z udziałem barona Kazimierza de Vaux. W 1913 r. spółka wzniosła w Chodorowie dużą cukrownię, a w okresie międzywojennym spółka prosperowała tak dobrze, że wykupiła m.in. konkurencję ze Świecia i Chybia. Ludność miasta wzrastała wraz z rozwojem przemysłu. W 1900 r. liczba mieszkańców wynosiła 3997, w 1937 r. – 8050 osób.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej miasto znalazło się pod kontrolą Ukraińców. 27 lutego 1919 r. przybył tu sam ataman Symon Petlura; przyjęli go prezydent Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej Jewhen Petruszewycz oraz generalicja Ukraińskiej Armii Halickiej. Potem miasto weszło w skład odrodzonej Rzeczpospolitej. Książę Eugeniusz Lubomirski-de Vaux, siostrzeniec barona Kazimierza de Vaux, wzniósł w latach 1932-1933 nowy pałac na miejscu poprzedniego, spalonego przez wojska rosyjskie w 1915 r.

We wrześniu 1939 r. Chodorów zajęły wojska radzieckie. 30 czerwca 1941 r. miasto zdobyli Niemcy. Ok. 300 Żydów zostało rozstrzelanych w lesie koło cukrowni, 128 osób innych narodowości wysłano na roboty do Niemiec. W 1943 r. liczba ludności stopniała z 8 tys. przed wojną do ledwie 3280. 27 lipca 1944 r. miasto ponownie zajęła Armia Czerwona. Po wojnie miasto weszło do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie ZSRR. Rozwinięto przemysł cukrowniczy, spożywczy, budowlany, obróbki drewna. Nadal funkcjonował węzeł kolejowy. Od 24 sierpnia 1991 r. Chodorów należy do niepodległej Ukrainy[1.2]

 

Print
Fußnoten
  • [1.1] Chodorów [w:] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. I, s. 610.
  • [1.2] Chodorów [w:] Cracovia Leopolis [online], www.cracovia-leopolis.pl/index.php?pokaz=slownik&id=331 [dostęp: 25.02.2020].