Poniższy fragment pochodzi z książki Marii i Kazimierza Piechotków "Bramy nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej", Warszawa 2015, ss. 447-450. Wszelkie prawa zastrzeżone dla Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, w tym prawo do wykorzystania tekstu na innych stronach internetowych.

W 1750 r. gmina żydowska w Bobowej uzyskała zgodę na wzniesienie bóżnicy. Jej budowę ukończono w 1756 roku . Usytuowana została na obrzeżu położonego na wzgórzu miasteczka, pomiędzy zabudową południowej pierzei rynku a biegnącą wzdłuż skarpy linią dawnych murów obronnych. Nieorientowana, skierowana osią główną w kierunku północ-południe, składała się z murowanej sali głównej, do której dostawiono później drewnianą, poprzedzoną trójprzęsłową galerią, sień z babińcem na piętrze. Obie części budynku stanowią prostopadłościenną, zwartą bryłę przykrytą wspólnym wysokim, jednokondygnacyjnym, czterospadowym dachem. Pierwotnej formy dachu nad salą przed dostawieniem części drewnianej nie znamy; zapewne była podobna.

Ściany murowanej części budynku z zewnątrz gładkie, na osi Ściany południowej masywna przypora, w niej od wewnątrz wyrobiona wnęka na aron ha-kodesz. Narożniki ścian zaokrąglone w sposób charakterystyczny dla architektury XVIII w.

Sala główna w planie zbliżona do kwadratu o wymiarach poziomych w świetle ścian ok. 13,9 x 12,4 m, wysokość w najwyższym miejscu sklepienia 6,8 m, ma układ czterofilarowy. Filary mają przekrój kwadratowy z nałożonymi powyżej cokołu pilastrami. Sklepienie podzielone gurtami na dziewięć pól o tej samej wielkości. Pole środkowe wyższe, ze sklepieniem klasztornym, osadzone na profilowanym gzymsie, pozostałe pola nakryte sklepieniami żaglastymi. Okna prostokątne, od wnętrza w zakończonych od góry półkoliście glifach, rozmieszczone po trzy w ścianach bocznych, dwa w ścianie szczytowej. Zamurowane okna w ścianie wejściowej do sali głównej potwierdzają, że pierwotnie była to ściana zewnętrzna.

Aron ha-kodesz z lat 1777–1778, zbarbaryzowany portal ujęty w dwie półkolumny – nad nim Tablice Przykazań w obramieniu w formie edykułu. Bima – podium była wbudowana pomiędzy środkowe słupy na podmurowaniu, z genisą. Kształt jej części nad podmurowaniem nie jest znany. Ściany sali głównej pokrywała dekoracja sztukateryjno-malarska o motywach roślinno-zwierzęcych. Nad drzwiami znajdowała siępolichromowana tablica, obok drzwi widok Jerozolimy. Obecnie polichromie pokryte są pobiałką. Pozostała jedynie widoczna wielobarwna, bogata dekoracja środkowego przęsła ściany południowej stanowiącej oprawę aron ha-kodesz.

W 1939 r. bóżnicę zdewastowali Niemcy. W latach 1954–1970 przeprowadzono prace konserwatorskie. Od 1955 r. mieściła się w niej szkoła zawodowa. W 1993 r. bóżnica została przekazana Gminie Wyznaniowej żydowskiej w Krakowie. Odrestaurowana, w roku 2003 została uroczyście otwarta. Obecnie jest czynnym miejscem kultu, mieści się w niej też muzeum ze stałą wystawą judaików.

Synagoga została wpisana do rejestru zabytków pod numerem  A-374 w dniu 10.04.1968 r. oraz 531 w dniu 26.02.1988 r.

Bibliografia

  • Piechotkowie M., K., Bramy niebaBóżnice drewniane na ziemiach dawnej RzeczypospolitejWarszawa 2015.
Print