Synagoga w Gliwicach (ul. Dolnych Wałów 15) została wybudowana w latach 1859–1861 według projektu Salomona Lubowskiego i Louisa Troplowitza. Stała ona obok starej synagogi, wzniesionej w 1812 roku. Była to wówczas jedna z największych i najpiękniejszych bożnic na Górnym Śląsku. Koszt jej budowy wyniósł 25 tys. talarów[1.1].

Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu mauretańsko-neoromańskim. Z frontu budynku znajdował się piękny portal, flankowany dwiema wieżami, zwieńczonymi kopułami z iglicami. Na iglicach znajdowały się Gwiazdy Dawida. Na bocznych ścianach umieszczono dwa rzędy półkoliście zwieńczonych okien. Główne wejście do bożnicy znajdowało się od strony placu Inwalidów. Wnętrze głównej sali modlitewnej oświetlał wielki żyrandol.

Uroczystość poświęcenia synagogi odbyła się 29 sierpnia 1861 roku. W 1911 r. przeprowadzono prace przy przebudowie i upiększeniu wnętrza synagogi.

Podczas „Nocy Kryształowej” (z 9 na 10 listopada 1938 r.) naziści spalili synagogę. 10 listopada 1938 r. ruiny budynku zostały wysadzone w powietrze, a na pustym placu urządzono park i miejsce zabaw dla dzieci. W 2002 r. plac został wykupiony przez prywatnego właściciela.

Od 2003 r. miejsce synagogi upamiętniają dwie tablice pamiątkowe autorstwa Krzysztofa Nitscha. Na górnej ozdobnej tablicy widnieje napis w języku polskim i hebrajskim: „W tym miejscu w latach 1861–1938 stała synagoga”.

Na dolnej tablicy widnieje napis w języku polskim i niemieckim: „Spalenie synagogi przez nazistów w Noc Kryształową z 9 na 10 listopada 1938 roku stało się symbolem represji i prześladowań społeczności gliwickich Żydów, która przez ponad 150 lat współtworzyła historię miasta. Deportacje ponad 600 członków gminy żydowskiej do hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau zakończyły się w grudniu 1943 roku”.

W 2008 r. z inicjatywy Stowarzyszenia na rzecz Zachowania Dziedzictwa Żydowskiego w Gliwicach „Pamięć – Zikaron" tablice pamiątkowe zostały oczyszczone.

Print
Fußnoten
  • [1.1] Chojecka E., Architektura synagogi w Gliwicach na tle XIX-wiecznej architektury synagogalnej Europy i Górnego Śląska, [w:] Żydzi Gliwiccy, red. B. Kubit, Gliwice 2006, s. 119.