Pierwsi Żydzi pojawili się w Wohyniu prawdopodobnie już na początku XVI wieku. Choć dopiero pod koniec stulecia otrzymali oni od króla oficjalny przywilej osiedleńczy, z zachowanych dokumentów wiadomo, iż już w 1566 r. mieszkały tu dwie rodziny żydowskie[1.1]. Dzięki królewskim przywilejom żydowska społeczność w Wohyniu szybko rozwijała się i bogaciła. Można przypuszczać, że w ciągu XVII w. wybudowano tu pierwszą synagogę i założono kirkut. Drugi cmentarz wytyczono na początku XIX w., poza granicami ówczesnego miasta, przy dawnym trakcie parczewskim.

 W 1881 r., w czasie pożaru miasta, spłonęło wiele budynków należących do Żydów, w tym także wohyńska synagoga, wkrótce jednak odbudowano ją. W XIX w. miejscowa gmina szybko rozwijała się pod względem demograficznym. W 1897 r. w Wohyniu żyło 1367 Żydów. Stanowili 49% ogółu mieszkańców.

Po I wojnie światowej sytuacja ekonomiczna żydowskich mieszkańców Wohynia była trudna, chociaż podejmowano działania na rzecz rozwoju osady. Na podstawie rejestrów z końca lat 20. XX w. można stwierdzić, iż na ok. 90 działających w Wohyniu podmiotów gospodarczych – 74 (ponad 80%) należało do żydowskich właścicieli. Działało tu kilkanaście sklepów spożywczych, tekstylnych, metalowych, a także żydowska piwiarnia. Pod nadzorem gminy znajdowała się synagoga, dwa bet midrasze, a także dwa kirkuty – stary (wyłączony już z użytkowania) oraz nowy. Działały różne odłamy partii syjonistycznych i kilka organizacji młodzieżowych[1.1.1]. W 1939 r. w Wohyniu mieszkało 1025 Żydów.

W okresie drugiej wojny światowej Wohyń znalazł się pod okupacją niemiecką. W pobliskiej miejscowości Starowieś w okresie 1940–1942 funkcjonował obóz pracy dla Żydów. Przeszło przez niego około 1 tys. Żydów z Wohynia i okolicznych wsi. Więźniowie pracowali przy regulacji rzeki Białki i kopaniu rowów melioracyjnych. Likwidacja obozu nastąpiła jesienią 1942 r. – część osób rozstrzelano na miejscu, a część przeniesiono do innych obozów. Z pozostających poza obozem, we wrześniu 1942 r. Niemcy część do getta w Parczewie. Pozostali jeszcze w Wohyniu Żydzi w październiku i listopadzie 1942 r. zostali wysiedleni do getta w Międzyrzecu. Wraz z mieszkańcami wspomnianych gett, w grudniu 1942 r. trafili oni do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince.

Po zakończeniu wojny do osady wróciło 6 ocalałych mieszkańców, którzy zostali zamordowani przez członków polskiego podziemia[1.2]. M. in. Mendel Cienki został napadnięty przez „akowców” w mieszkaniu wuja w Wohyniu, w dniu święta Purim w 1945 r.; zmarł w wyniku odniesionych ran[1.3], W tym napadzie została ranna także nieznana z imienia i nazwiska żydowska dziewczyna[1.4].

Nota bibliograficzna

• Kubiszyn M., Wohyń, [w:] Śladami Żydów. Lubelszczyzna, Lublin 2011, ss. 435–436.
• Wohyn, [w:] Pinkas hakehillot Polin: entsiklopedyah shel ha-yishuvim ha-Yehudiyim le-min hivasdam ve-`ad le-ahar Sho'at Milhemet ha-`olam ha-sheniyah, red. A. Wein, B. Freundlich, W. Orbach, Jerusalem 1999, ss. 155–156.
• Wohyń, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 3, New York 2001, s. 1456.