Kahał (jid. < hebr. kehila – wspólnota, gmina) – nazwa używana w Polsce od końca XVI w. na określenie form organizacyjnych gminy żydowskiej, która kształtowała się od XIV w. i obejmowała sprawy kultu religijnego, sądownictwa cywilnego, szkolnictwa, pomocy społecznej, zbierania podatków. Od XIX w. (po równouprawnieniu Żydów) działalność kahału ograniczyła się do spraw religijnych i pomocy społecznej.

W skład kahału wchodzili wybieralni urzędnicy. Najważniejsi z nich to parnasim (hebr., seniorzy), reprezentujący gminę na zewnątrz, kontrolujący zbieranie podatków od członków gminy oraz dysponujący jej funduszami, zdeponowanymi w kasie kahału. Każdego miesiąca na czele gminy stał inny spośród seniorów, zwany parnas ha-chodesz (hebr., senior miesiąca). Kolejnymi w hierarchii kahału byli pomocnicy seniorów, jednocześnie kontrolujący ich działalność, zwaną towim (hebr., dobrzy mężowie).

W skład kahału wchodzili ponadto tzw. kahalnicy, zwani kierownikami, sprawujący nadzór nad działalnością poszczególnych instytucji kahału. Członkowie kahału pracowali społecznie, byli wyłaniani raz do roku w wyborach pośrednich. Najpierw stary kahał wyznaczał spośród członków prawyborców, którzy wyłaniali elektorów, natomiast oni wybierali urzędników kahalnych.

W drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, w ukształtowanych już wcześniej instytucjach samorządu żydowskiego widać wyraźne symptomy postępującego procesu oligarchizacji władzy. W skutek ewolucji prawa wyborczego  elita rządząca zawęża się. Urzędy gminne coraz częściej sprawuje to samo – powiązane ze sobą rodzinnie i klientalnie – grono ludzi. Coraz więcej dziedzin życia (także niezależnych dotąd stowarzyszeń i bractw) zaczęło w różnym stopniu podlegać nadzorowi władz kahalnych. Zaczęły też tracić skuteczność tradycyjne mechanizmy i instytucje kontroli władz kahalnych – zwłaszcza rabinat.Stanowisko rabina coraz częściej powierzano ludziom posłusznym władzom kahalnym i całkowicie od nich zależnym materialnie.

Oligarchizacja władzy była ściśle związana z sytuacją budżetową gmin, która od połowy XVII wieku systematycznie się pogarszała, co wiązało się z ogólnym upadkiem gospodarczym kraju. Powodowało to zadłużenie kahałów, którego obsługa zmuszała do zaciągania kolejnych pożyczek. Stąd narastający fiskalizm kahału, wzrost liczby opłat i podatków, monopoli gminnych, chazak, przymusowych pożyczek nakładanych na bogatszych członków gminy. Wzrastały też obciążenia cechów i bractw oraz gmin filialnych (przykahałków).

Negatywne zjawiska towarzyszące sprawowaniu władzy, w warunkach chronicznych trudności gospodarczych i postępującej pauperyzacji, prowadziły do spadku autorytetu władz gminnych i podporządkowanego im rabina.

© Treść hasła pochodzi między innymi z serwisów wiedzowych PWN; Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.