Jako osiedle Winniki (teren w XIV w. włączony do Polski) wzmiankowana 1368 roku. W XVI w. stanowiła własność Wysockich, a od 1556 r. S. Żółkiewskiego (od 1598 pod nazwą Żółkiew), od 1620 r. J. Daniłowicza, od 1629 r. Sobieskich, od 1740 r. Radziwiłłów. Prawa miejskie Żółkiew uzyskała w 1603 roku. Od XVI w. duże skupisko Żydów, jedna z największych gmin żydowskich w Polsce (uczestnictwo w Sejmie Żydów Korony). Od końca XVII w. drukarnie książek hebrajskich; w XVII w. rozbudowa miasta i rozwój handlu, w 1612 r. osiedlili się tu Ormianie; od 1772 r. w zaborze austriackim. W okresie międzywojennym w granicach Polski; od IX 1939–1941 pod okupacją sowiecką; od 1940 r. ponownie miasto;w latach 1941–44 pod okupacją niemiecką. W marcu i październiku 1942 r. deportacja ok. 3,2 tys. Żydów (1939 ok. 4,5 tys. osób — ok. 45% mieszkańców Ż.) do ośrodka zagłady w Bełżcu; do 1943 getto, wielu Żydów Niemcy zamordowali w okolicy Żółkwi, pozostałych wywieźli do obozu Janowskiego we Lwowie; ośrodek konspiracji AK i NSZ, teren działalności partyzantki sowieckiej (m.in. oddział D. Miedwiediewa i M. Naumowa); rejon ciężkich walk sowiecko-niemckich. W 1945–91 w Ukraińskiej SRR.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.