Nazwa miejscowości została po raz pierwszy wspomniana w 1377 r.  w „Nowej kronice pruskiej” Wiganda z Marburga – gród, który istniał w tym miejscu był częstym celem ataków wojsk krzyżackich. Nazwa „Alytus” najprawdopodobniej pochodzi od litewskiego słowa „uola” (pol. skała”) – dno Niemna przepływającego przez miasto jest pokryte skałami utrudniającymi spław. Możliwe, że nazwę utworzono od rzeczki Alytupis (dopływ Niemna). Jednak dopiero źródła z pierwszej połowy XVI w. wspominają miasto o tej nazwie – w 1524 r. wojewoda trocki Jan Zabrzeziński ufundował tutejszy kościół św. Ludwika. Zabrzeziński w 1536 r. został – zgodnie z wolą króla Zygmunta Augusta – właścicielem dóbr olickich.  Ziemie te w późniejszych latach dostały się w dożywotnią dzierżawę Barbarze Radziwiłłównie.

W 1581 r. Stefan Batory nadał Olicie prawa magdeburskie. W tym czasie w mieście najprawdopodobniej mieszkała już społeczność żydowska, jednak nie zachowały się żadne źródła opisujące jej funkcjonowanie. W stuleciach siedemnastym i osiemnastym Olitę nawiedziły liczne pożary i epidemia dżumy – to przyczyniło się do znacznego zmniejszenia liczby mieszkańców.

W 1775 r. do Olity zostały przeniesione sądy z Trok i Mereczy. Po ostatnim rozbiorze Polski w 1795 r. Olita prawobrzeżna (Olita I) została włączona do państwa rosyjskiego, a lewobrzeżna (Olita II) znalazła się w granicach pruskich. Zgodnie z postanowieniami ugody w Tylży zawartej w lipcu 1807 r. – polskie ziemi okupowane dotąd przez Prusy zostały włączone do Księstwa Warszawskiego. W 1815 r. Olitę II włączono do rosyjskiej guberni augustowskiej (od 1867 r. przemianowanej na suwalską); Olita I znalazła się w granicach guberni wileńskiej (obie części zostały połączone po I wojnie światowej).

W drugiej połowie XIX w. Olita została pozbawiona praw miejskich. Pod koniec dziewiętnastego stulecia w Olicie II – rosyjskiej twierdzy nadgranicznej – powstały trzy forty.

W pożarach w latach 1909 i 1911 spłonęło wiele domów w mieście.

W okresie międzywojennym, po zajęciu przez Polskę Wilna, zamknięto linię kolejową łączącą konstytucyjną stolicę Litwy z Olitą. W zamian miasto zyskało połączenie z Kozłową Rudą (Kazlų Rūda) i Kownem. Pod koniec 1939 r. – kiedy Wilno i okolice zostały włączone do Litwy –  ulokowano tu jedną z 4 baz wojskowych.

W czerwcu 1940 r. Olitę zaczęły okupować wojska sowieckie. Rok później, 22 czerwca rozpoczęła się wojna niemiecko-rosyjska. Tego samego dnia Niemcy zaatakowali miasto – centra obu części zostały zbombardowane; zginęło wówczas wielu Żydów. Po krótkiej dwudniowej walce armia sowiecka wycofała się, a razem z nią wyszło z miasta jedynie kilku tutejszych Żydów.

Olita odzyskała prawa miejskie po wojnie w 1977 r.

Źródła:

1. T. Krzywicki, Litwa, Pruszków 2005, s. 377–380;
2. Informacje na stronie internetowej poświęconej olickim Żydom;
3. A. Dylewski, M. Masłowski, B. Piotrowski, J. Swajdo, P. Wójcik, Litwa, Łotwa, Estonia i Obwód Kaliningradzki, Bielsko-Biała 2008.