Początki Grodziska Wielkopolskiego sięgają XIII wieku, choć pierwsze ślady osadnictwa na terenach obecnego miasta pochodzą z okresu neolitu. Początkowo nazwę osady zapisywano jako Grodisze, Grottische, Grodisce, Grozisce, Grodih. Stopniowo ustalała się pisownia, a nazwa ciągle ewoluowała, poprzez Grodziscz, Grodyscze, Grodzysko, Grodzisko, by ostatecznie ustalić się w formie obecnej – Grodzisk. Po pierwszej wojnie światowej dodano drugi człon nazwy i od tej pory miasto znane jest jako Grodzisk Wielkopolski[1.1].

Najstarszy dokument, w którym wymieniona została osada, pochodzi z 1257 roku. Jest to przywilej wystawiony przez Przemysława I na rzecz klasztoru cystersów w Paradyżu, zezwalający na lokowanie wsi na prawie niemieckim w dobrach klasztornych. W dokumencie wymienione zostały liczne wsie m.in. Kiełpina, Miłostowa, Słocina oraz Grodzisk. Kolejny dokument dotyczący Grodziska pochodzi z 1259 roku. Bolesław Pobożny potwierdził w nim Janowi ze Skoków nadanie klasztorowi w Paradyżu villam Grottische – wsi Grodzisk. Z zachowanych dokumentów z XIII wieku wynika, że w tym okresie funkcje administracyjne i obronne pełnił sąsiedni Drużyn, zaś Grodzisk stanowił co najwyżej ośrodek większej własności ziemskiej. Rozwojowi Grodziska sprzyjało położenie przy ważnym szlaku z Poznania do Gubina i dalej do Saksonii[1.1.1].

Nie zachował się dokument lokacyjny Grodziska, dlatego nie wiemy kiedy i w jakich okolicznościach uzyskał on prawa miejskie. Istnieją dwie hipotezy na ten temat. Jedna jako początek miejskiej historii Grodziska podaje rok 1303 (pierwszy dokument, w którym Grodzisk wzmiankowany jest jako ośrodek miejski), jednak zgodnie z drugą hipotezą nadanie praw miejskich nastąpiło wcześniej w latach 1295-1296. Nie wiadomo także, kiedy Grodzisk przeszedł w ręce prywatnych właścicieli.

W XVI wieku Grodzisk stał się własnością Ostrorogów – wielkopolskiego rodu magnackiego, dzięki któremu nastąpił znaczny rozwój miasta. Ostrorogowie, obok Górków, byli krzewicielami nowych prądów religijnych i filozoficznych w Wielkopolsce. Dzięki nim zagościła w mieście reformacja. Stanisław Ostroróg osiedlił tu luteranów i dzięki temu przybywali do Grodziska dysydenci z Czech i Europy Zachodniej. Osiedlali się rzemieślnicy (głównie płóciennicy oraz piwowarzy). Nie brakowało także uczonych i ludzi pióra. W 1563 roku Stanisław Ostroróg oddał kościół parafialny protestantom, założył też w mieście szkołę, do której zaprosił znakomitego wykładowcę, Erazma Glicznera, jednego z czołowych w Polsce orędowników nowego sposobu myślenia. Przebywał w mieście w latach 1569-1589, pozostawiając po sobie znaczny dorobek twórczy. W latach 1579-1581 druki dysydenckie wydawał w swej drukarni Melchior Nering. Miasto stało się jednym z ważniejszych ośrodków myśli reformatorskiej w Wielkopolsce. Pod koniec XVI wieku Grodzisk liczył już około 1160 mieszkańców. W XVI wieku w rodzie Ostrorogów nastąpił podział na tle religijnym – część przyjęła wiarę katolicką, część luterańską. W 1594 roku kolejny właściciel Grodziska Jan Ostroróg wprowadził tu na nowo katolicyzm, co sprawiło, że w 1609 r. miasto opuścili luteranie, ze względu na brak odpowiedniej liczby wiernych, i przenieśli się do Żnina. Ludność napływowa osiedlała się na północ od średniowiecznych granic miasta, gdzie w 1593 roku założono tzw. nowe miasto. Znajdowało się około 150 metrów od granic Starego Miasta. Nie stanowiło jednak osobnej jednostki administracyjnej[1.1.1].

Dogodne położenie oraz polityka właścicieli miasta wytworzyły sprzyjające warunki rozwojowe, co sprawiło, że do Grodziska zaczęła napływać także ludność żydowska.

W 1626 roku Grodzisk przeszedł na własność Opalińskich, którzy władali miastem do 1775, kiedy to zmarł Wojciech Leon Opaliński – ostatni męski potomek rodu. Opalińscy byli gorliwymi katolikami i fundatorami licznych budowli sakralnych.

Nie sposób pisać o Grodzisku nie wspominając o trunku, z którego miasto słynęło przez wieki. Zapewne już w średniowieczu mieszkańcy Grodziska trudnili się produkcją piwa. Pierwszy przywilej dla piwowarów i mielcarzy został wystawiony w 1601 roku, co zapoczątkowało dynamiczny rozwój tego przemysłu. Z końcem XVIII wieku w mieście działało 53 piwowarów. Wyjątkowe walory smakowe grodziskiego piwa oparte były nie tylko na specjalnych recepturach ważonego trunku, ale również na wodzie o bogatych walorach smakowych. Z czasem grodziskie piwo zyskało opinię wytwornego napoju, za który płacono trzykrotną cenę zwykłego piwa. Tradycyjne piwo grodziskie było jedynym w Polsce piwem tzw. fermentacji górnej, produkowanym na słodzie pszennym, specjalnie dymionym dymem dębowym lub bukowym. Specyfika piwa grodziskiego przyczyniła się do spadku zainteresowania nim po II wojnie światowej.

Warto w tym miejscu przytoczyć miejscową legendę o ojcu Bernardzie, która oddaje znaczenie piwowarstwa dla mieszkańców miasta oraz samego ośrodka. Pewnego razu błogosławiony ks. Bernard z klasztoru benedyktyńskiego w Lubiniu udał się do Grodziska, gdzie spotkał bardzo strapionych mieszczan. Okazało się, że wyschła studnia, z której czerpano wodę do miejskiego browaru, a ten był jedynym źródłem dochodów miasta i szpitala. Zakonnik, widząc ludzkie nieszczęście, ulitował się, pomodlił do Boga i pobłogosławił studnię. I stał się cud, trysnęło źródło podziemne i napełniło cembrzyny. Piwowarzy wrócili do pracy. Jakież było ich zdziwienie i radość, gdy skosztowali zrobionego piwa i okazało się, że jego smak jest nieporównanie lepszy, niż był kiedykolwiek. Od tej pory mieszkańcy Grodziska, na pamiątkę tego wydarzenia, co roku chodzili w procesji do Lubinia i tam w darze klasztorowi, na grobie błogosławionego Bernarda, składali w darze beczkę piwa[1.1.1].

W wyniku II rozbioru Polski, Grodzisk wraz z całą Wielkopolską znalazł się pod panowaniem pruskim. Podczas insurekcji kościuszkowskiej, w schyłkowym okresie powstania, Grodzisk stał się punktem zbornym oraz miejscem, w którym gromadzono broń. W samym mieście nie toczyły się walki, jednak w jego okolicy ukrywał się oddział powstańczy. Grodzisk odegrał znaczącą rolę w czasie Wiosny Ludów. 28 kwietnia 1848 r. na miasto uderzył oddział około 600 żołnierzy pruskich. Opór stawiło kilkuset powstańców pod dowództwem żydowskiego lekarza Marcusa Mosse. Walki toczyły się na przedmieściu Doktorowo, odległym o około 500 metrów od centrum miasta. Obrona została rozbita. Zginęło kilkudziesięciu powstańców, a dr Mosse został ciężko ranny.

Grodzisk odegrał ważną rolę w Powstaniu Wielkopolskim. Jeszcze przed jego wybuchem, 26 grudnia rozpoczęto w Grodzisku formowanie polskich oddziałów zbrojnych, które już 29 grudnia osiągnęły stan około 400 ludzi. Samo miasto zostało opanowane przez siły powstańcze bez walki. Mieszkańcy Grodziska odegrali ważną rolę na odcinku frontu zachodniego i południowo - zachodniego Powstania Wielkopolskiego. W walkach na różnych odcinkach zginęło 13 powstańców z ziemi grodziskiej. Ochotnicy grodziscy brali również udział w powstaniach górnośląskich oraz w wojnie polsko-bolszewickiej.

W okresie międzywojennym nastąpił dalszy rozwój gospodarczy miasta. Rozwinął się przemysł spożywczy, działały Zjednoczone Browary Grodziskie, Zakłady Mięsne, Mleczarnia, Tartak i inne. Lokalne piwo eksportowano do 37 krajów położonych na wszystkich kontynentach. Kryzys gospodarczy lat powojennych odczuli także mieszkańcy Grodziska. W 1921 roku doszło do strajku kolejarzy, w 1922 roku – robotników rolnych, w 1924 roku miały miejsce demonstracje bezrobotnych. W 1929 z inicjatywy Antoniego Thuma powstała Grodziska Orkiestra Dęta. Do 1932 roku Grodzisk był miastem powiatowym. W 1921 roku Grodzisk liczył 5545 mieszkańców, zaś w 1931 roku 5604.

Wojska niemieckie zajęły miasto 9 września 1939 roku. Na mocy dekretu Hitlera Wielkopolska, a wraz z nią Grodzisk, została wcielona w skład III Rzeszy jako Reichsgau Posen (Okręg Poznański). Od stycznia 1940 r. dla ziem tych przyjęto oficjalną nazwę Warthegau (Kraj Warty). Kraj Warty podzielono na 3 rejencje. Grodzisk, któremu przywrócono styczniu 1941 r. status miasta powiatowego, stanowił część rejencji poznańskiej. Mieszkańcy Grodziska narodowości polskiej stali się ofiarami szeroko zakrojonych akcji germanizacyjnych, przesiedleńczych i wysiedleńczych oraz eksterminacyjnych, realizowanych przez władze okupacyjne do końca 1944 roku. W pobliskim Młyniewie powstał obóz przejściowy, do którego w pierwszych dniach okupacji wysiedleni zostali grodziscy Żydzi. Zniszczono także materialne ślady ich obecności w mieście- synagogę oraz kirkut. Następnie w Młyniewie przetrzymywani byli Polacy, a w późniejszym okresie także jeńcy francuscy, serbscy, angielscy i radzieccy. Mimo stosowanych przez okupantów represji, na terenie Grodziska aktywnie działał polski ruch oporu. Jego działania obejmowały akcje wywiadowcze, sabotażowe, dywersyjne, kolportaż prasy konspiracyjnej, ukrywanie i pomoc w ucieczce ludziom poszukiwanym przez władze okupacyjne.

Miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej przez Armię Czerwoną 27 stycznia 1945 roku. Pierwsze lata powojenne były dla Grodziska okresem stagnacji. Okres stalinizmu i kształtowania w Polsce nowego ustroju zahamowały rozwój społeczno-gospodarczy miasta. Dopiero w 1956 r. liczba mieszkańców Grodziska  przekroczyła poziom sprzed wojny. Aż do reformy administracyjnej z 1975 r. miasto przynależało do powiatu nowotomyskiego. 1 stycznia 1975 r. Grodzisk wszedł w skład pomniejszonego województwa poznańskiego. W 1984 r. liczba mieszkańców przekroczyła 10 000. Od 1 stycznia 1999 r. na mocy reformy administracyjnej Grodzisk Wielkopolski odzyskał status miasta powiatowego.

W 2000 roku znacznie zwiększono powierzchnię Grodziska z 4,57 km² na 18,09 km². Włączono do miasta w całości wsie Piaski i Pantaleonowo, większą część Kobylnik, a także kilka zabudowań należących wcześniej do Zdroju, Słocina, Grąblewa i Ptaszkowa.

W Grodzisku Wielkopolskim do dzisiaj prężnie działa Grodziska Orkiestra Dęta. Obecnie w jej szeregach gra 120 młodych ludzi w wieku od 10 do 20 lat. W roku 2002 orkiestra odbyła w sumie 104 występy publiczne. Orkiestry cieszy się wielkim uznaniem w kraju i za granicą, o czym świadczą liczne wyróżnienia i nagrody. Do dnia dzisiejszego przedwojenną tradycję kontynuuje Klub Sportowy Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski, założony 30 kwietnia 1922 roku przez grupę gimnazjalistów.

W Grodzisku Wielkopolskim warto zobaczyć wiele zabytkowych obiektów, m. in. kościół farny, manierystyczny pw. św. Jadwigi z XV w. (ul. Kościelna 5), kościół pobernardyński, barokowy pw. Najśw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP z 1662 r. (wewnątrz znajduje się nagrobek Wojciecha - ostatniego z rodu Opalińskich), drewniany kościół pw. św. Ducha z 1663 r. (ul. Rakoniewicka 16), kościół poewangelicki, neogotycki pw. Najśw. Serca Pana Jezusa z 1905 r. (pl. Powstańców Wielkopolskich), Organistówkę z 1685 r. (ul. Kościelna 4), Ratusz w Grodzisku Wielkopolskim z ok. 1835 r. (ul. Stary Rynek 1) oraz zabytkową studnię błogosławionego Bernarda z XIX w. (ul. Stary Rynek).

W 1993 roku zakończono w Grodzisku produkcję piwa. Zachowały się jednak zabudowania dawnych browarów, mi. in. działający od przełomu XIX i XX w. browar Theodora Grunberga przy ulicy Przykop, który stanowi lokalną atrakcję turystyczną[1.2].