Pierwsze organizacje społeczne w Radomsku powstały na przełomie XIX i XX wieku. Były to: organizacja syjonistyczna (1898) oraz Bund (1905)[1.1]. W 1904[1.1.1] albo w 1906 r.[1.2], na wieść o pogromach mających miejsce w Rosji, utworzono zorganizowaną samoobronę. Bund zapisał się natomiast organizacją strajków w okresie 1904–1905, ale w 1910 r. jego działalność zamarła.

Nowa era życia społecznego nadeszła wraz z kresem zaboru rosyjskiego i nastaniem odrodzonej Polski. Wzrosła wówczas rola syjonistów. W 1926 r. Poalej Syjon miała dwóch reprezentantów w radzie miasta, z których jeden został nawet burmistrzem. Łącznie w wyborach samorządowych w tym roku do 24-osobowej Rady Miasta uzyskało mandaty 8 Żydów. Działania syjonistów uzupełniał kibuc chaluców „Witkinia”, mający przygotowywać Żydów do emigracji i budowy własnego państwa[1.3]. Natomiast w radzie gminy żydowskiej dominowała Aguda, założona w Radomsku w 1918 roku. W 1921 r. działalność wznowił Bund[1.1.1]. W latach 1930–1933 jubiler Samuel Haze pełnił funkcję ławnika miejskiego z ramienia partii socjalistycznej[1.4].

W 1918 r. powstał Związek Drobnych Kupców, a następnie Izba Handlowa i dwa należące do niej banki. O interesy żydowskich przedsiębiorców w dwudziestoleciu międzywojennym dbały również Związek Rzemieślników oraz Komitet Pomocy Zubożałym Kupcom i Rzemieślnikom. Pomocy finansowej udzielały im m. in. Kasa Bezprocentowa „Gemilut Chesed” i Bank Spółdzielczo-Kupiecki[1.5]. Aktywny był także związek zawodowy krawców[1.1.1].

W żydowskim środowisku Radomska prężnie działały organizacje dobroczynne. Na czele znajdowało się wśród stowarzyszenie Linas ha-Cedek, funkcjonujące pod tą nazwą od 1910 r., a powstałe jeszcze pod koniec XIX w. pod inną tradycyjną nazwą – Bikur Cholim. W 1937 r. Linas ha-Cedek opłaciło najuboższym 2500 wizyt lekarskich oraz zakupiło 3500 leków[1.1.5]. Staraniem organizacji w Radomsku powstał szpital dla zakaźnie chorych, a także stowarzyszenie kobiece, stawiające sobie za cel pomoc biednym matkom. Oprócz tego w latach 30. XX w. istniało w mieście schronisko dla przejezdnych Żydów. Założył je Mendel Lachman, a utrzymywała kolejna organizacja dobroczynna – Hachnasat Orchim[1.1.4]. Jeszcze jedną organizacją żydowską był w tym okresie Związek Kombatantów Żydowskich[1.1.4].

Print
Footnotes
  • [1.1] Radomsko, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 3, New York 2001, s. 1047.
  • [1.1.1] [a] [b] [c] Radomsko, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 3, New York 2001, s. 1047.
  • [1.2] Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 149.
  • [1.3] Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 121; Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 153.
  • [1.4] Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 153.
  • [1.5] Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 121; Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 153.
  • [1.1.5] Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 121; Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 153.
  • [1.1.4] [a] [b] Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 153.