Pod koniec 1941 r. Niemcy utworzyli w Chełmie getto. Obejmowało ono ulice: Lwowską, Uściługską, Wojsławicką, Partyzantów i Pocztową. Uwięziono w nim ok. 11 tys. Żydów oraz pewną liczbę Romów. Warunki życia w getcie były straszne; ludzie umierali z głodu i chorób, ginęli też w nieustających prześladowaniach.

Chełmski Judenrat zajmował się sprawami Żydów z powiatu chełmskiego oraz włodawskiego. Na jego czele stanął Michel Frenkiel. Od początku okupacji Niemcy przeprowadzali na terenie miasta masowe egzekucje Żydów. Odbywały się one również w pobliskim lesie Borek, gdzie pod koniec 1943 r. wybudowano prowizoryczne krematorium.

W maju 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji chełmskiego getta oraz wszelkich skupisk żydowskich w powiecie chełmskim. 21–22.05.1942 r. Niemcy wywieźli do niemieckiego nazistowskiego ośrodka zagłady w Sobiborze ok. 4 tys. Żydów. Kilkaset osób zostało zastrzelonych przed transportem. Na ich miejsce do getta w Chełmie przybyło ok. 2 tys. Żydów ze Słowacji. Pozostali Żydzi zostali wywiezieni do Sobiboru w okresie od lipca do listopada 1942 roku. W lipcu 1942 r. do Sobiboru trafiło 300 Żydów. 06.11.1942 r. ok. 3,3 tys. Żydów chełmskich zostało zgromadzonych przed kościołem Rozesłania Apostołów, a następnie pognano ich na tzw. Rampę Brzeską, a stamtąd do Sobiboru. Podróż do odległego o niecałe 60 km od Chełma obozu zagłady trwała prawie dwa dni. Pociąg kilkakrotnie zatrzymywano, ponieważ ludzie stale próbowali z niego uciekać. Wielu zmarło w drodze.

Niemcy pozostawili w mieście ok. 1 tys. żydowskich rzemieślników, których umieścili w utworzonym obozie pracy. Zostali oni wywiezieni do niemieckiego nazistowskiego ośrodka zagłady w Sobiborze w styczniu i marcu 1943 roku. 31.03.1943 r., podczas ostatecznej likwidacji obozu pracy w Chełmie, został  zamordowany rabin Gemaliel Hochman wraz z rodziną. Męczeńską śmierć w Sobiborze poniósł także rabin Jehuda Zund Richl, pochodzący z chasydzkiego rodu cadyków z Rzeszowa. W Chełmie nazywany był „rebem ubogich i robotników”[1.1].

Print
Footnotes
  • [1.1] Kuwałek R., Chełm. Szlak Chasydzki, Warszawa 2008, s. 16.