Gren Roman (30.04.1951, Warszawa – 09.08.2022, Paryż) – pisarz, tłumacz z francuskiego i angielskiego, scenarzysta, pedagog. Od emigracji w okresie stanu wojennego w 1981 r. do śmierci mieszkał we Francji.

Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Juliana Grena i Felicji z d. Baum; wywodził się z rodziny Gringrasów z Kielc, jego dziadkiem był znany kielecki fotograf Kopel Gringras. Ukończył biologię na Uniwersytecie Warszawskim, ale przez wiele lat pracował jako pedagog i wychowawca w ośrodkach dla młodzieży.

W 1981 r. wyemigrował do Francji. Pracował jako tłumacz w wydawnictwach emigracyjnych oraz podczas realizacji cyklu filmowego Trzy kolory Krzysztofa Kieślowskiego (1993–1994). W 1996 r. opublikował zbiór opowiadań Krajobraz z dzieckiem, za który otrzymał Nagrodę Fundacji Kultury oraz nominację do Nagrody Nike 1997. W 2000 r. w „Midraszu” ukazało się krótkie opowiadanie pt. Milczenie. Był współautorem scenariusza do filmu Agnieszki Holland Julia wraca do domu (2002). W 2004 r. „Zeszyty Literackie” opublikowały fragmenty tekstu Wyznanie, wydanego w 2012 r. jako książka pod tym samym tytułem. W 2011 r. ukazało się także Schronisko. Wśród przekładów warto wymienić takie tytuły, jak m.in. Niewłaściwa twarz: wspomnienia ocalałej z warszawskiego getta Małgorzaty-Marii Acher (2001), Szaleniec Gibrana Khalila Gibrana (2002), a także szereg dzieł z zakresu biologii: Rozród ssaków (1978), Komórki płciowe i zapłodnienie (1978), Ewolucja człowieka (1999).

W swojej twórczości podejmował tematy polsko-żydowskie, zaliczany przez niektórych krytyków do tzw. Drugiego Pokolenia po Zagładzie. Krajobraz z dzieckiem znalazł się wśród czterech ważnych dzieł – obok Błękitnych śniegów Piotra Bednarskiego, Konia Pana Boga Wilhelma Dichtera i Mezaliansu Violi Wein – tworzących tzw. kwartet judajski, czyli opublikowany niemal jednocześnie (1996) cykl wypowiedzi pisarzy, znających Zagładę wyłącznie jako fakt historyczny, ale dążących do odzyskania wymazywanej w czasach PRL pamięci o przedwojennym świecie polskich Żydów w imię spełnienia moralnego obowiązku wskrzeszenia pamięci o tej części polskiego dziedzictwa. Narratorem nostalgicznego, opartego częściowo na motywach autobiograficznych Krajobrazu z dzieckiem był jedenastoletni chłopiec, wychowany w niewiedzy o swej prawdziwej biografii i przeszłości własnej rodziny, który wskutek zbiegu przypadków (m.in. odnalezienie fotografii przodków) odkrywa swoją tożsamość; doprowadza to do wyjazdu z Polski z rodzicami w 1968 roku. Problematyka poszukiwania tożsamości kontynuowana była w utrzymanym w konwencji realizmu magicznego Wyznaniu, gdzie odkryta już tajemnica pochodzenia zostaje oswojona, przechodząc przez kolejne etapy: samowiedzy, akceptacji, rekonstrukcji i próby kontynuacji żydowskiego rodowodu (za Sylwią Majdosz).

Roman Gren zmarł po długiej i ciężkiej chorobie w Paryżu, w wieku 71 lat.

Bibliografia

• Majdosz S., Pamięć i tożsamość – o dylogii Romana Grena, „Fraza” 2016, nr 4 (94).