Nie udało się ustalić, kiedy w Borowej zamieszkali pierwsi Żydzi. W 1886 r. było ich we wsi 116, zaś w 1921 r. – 186. W 1918 r. doszło w miejscowości do grabieży sklepów żydowskich przez miejscową ludność oraz mieszkańców okolicznych wsi.

W okresie międzywojennym Żydzi borowscy posiadali dwa domy modlitwy i mykwę. Należeli do radomyskiej gminy wyznaniowej, tam płacono podatki. Jednak w sprawach religijnych i rytualnych zwracali się do rabina z Mielca. Zmarłych grzebano na cmentarzu żydowskim w Radomyślu Wielkim lub w Mielcu[1.1].

W okresie międzywojennym Żydzi z Borowej posiadali własnego rabina, jednak rezydował on w Mielcu. Był nim Eleazar Naftali Rufszyc (Rufshitz), który zginął w czasie Zagłady. W miasteczku funkcjonował tzw. szochet uwodek, rzeźnik rytualny, który sprawdzał koszerność uboju, a także zastępował rabina. Urzędnik ten służył również mieszkańcom okolicznych wiosek, w tym Czermina, gdzie mieszkało 80 Żydów[1.2].

Po antysemickich wystąpieniach w 1918 r. w Borowej skonsolidował się ruch syjonistyczny. Powstała biblioteka nazwana Tikwat Israel, która służyła jako centrum kulturalne dla miejscowej młodzieży. Działało tu także kółko dramatyczne, odbywały się wieczorowe lekcje hebrajskiego. W bibliotece miały miejsce wykłady i przyjęcia. W chwili wybuchu drugiej wojny światowej w Borowej działała tylko jedna organizacja syjonistyczna – młodzieżowa Akiwa[1.3].

Niemcy rozpoczęli okupację w 1939 r. od konfiskacji mienia żydowskiego. W październiku nakazano Żydom noszenie opaski z Gwiazdą Dawida. Żydów zmuszono do pracy przymusowej. Część Żydów borowskich zajmowała się rolnictwem – nakazano im oddawać część wyprodukowanej żywności, a następnie, w 1942 r., skonfiskowano ziemię[1.1.3].

W czerwcu 1942 r. Niemcy zamordowali 19 tutejszych Żydów. 17 lipca 1942 roku w Lasku Pławskim Niemcy rozstrzelali ok. 400 Żydów z Borowej i okolicznych wsi. Na budynku miejscowego domu towarowego jest tablica poświęcona ich pamięci.

Pozostałych na piechotę przepędzono do Radomyśla Wielkiego. W czasie „akcji” 19 lipca 1942 r. starsi i chorzy Żydzi zostali zamordowani. Ci, którzy przeżyli, zostali wysłani do Dębicy, a następnie do obozu koncentracyjnego na Majdanku[1.4]. W zbiorach instytutu Yad Vashem znajduje się świadectwo Barbary Lichtig dotyczące deportacji Żydów z Borowej.

16 sierpnia 1942 roku zastrzelono w Borowej 40 Żydów z Mielca. W sąsiadującym z Borową Ostrówku jesienią 1942 roku zamordowano 10 Żydów, zaś w niedalekim Pławnie – 27, natomiast w lutym 1943 r. w Sadkowej Górze zamordowano 8 ukrywających się.

Nota bibliograficzna

• Borowa, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, t. 1, red. Sh. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 173.
• Borowa, [w:] Pinkas Hakehillot Polin, t. III, Jerusalem 1984 [online] http://www.jewishgen.org/yizkor/pinkas_poland/pol3_00071a.html#1 [dostęp: 23.03.2020].