Pierwsi Żydzi zaczęli osiedlać się w Łęczycy pod koniec XV wieku. W 1564 r. w mieście żyło 460 Żydów, co stanowiło 30% ogółu mieszkańców. W 1639 r. dwóch Żydów zostało oskarżonych o zamordowane chrześcijańskiego dziecka w 1656 r. kolejnego mordu na prawie całej łęczyckiej społeczności żydowskiej (około 1500 osób), dokonały wojska polskie pod wodzą Stefana Czarnieckiego, za sprzyjanie przez nich Szwedom. Spalono wówczas drewnianą synagogę. W połowie XVIII w. odrodzona gmina żydowska w Łęczycy była największym skupiskiem Żydów w środkowej Polsce. Od XVIII w. centrum życia żydowskiego w Łęczycy stanowiła dzielnica żydowska, mieszcząca się w obrębie ulic: Kaliskiej, Żydowskiej, Poznańskiej, Szpitalnej (wówczas Koszernej). Znajdowały się w niej m.in. dwie synagogi, kilka chederów, mykwa, cmentarz oraz dom rabina. W tym miejscu, blisko głównego łęczyckiego rynku, mieściło się też najważniejsze ognisko żydowskiego handlu i rzemiosła.

W 1724 r. zdobyli oni przywilej propinacji artykułów alkoholowych, szynkarstwa oraz uboju bydła, który umożliwił im niemal całkowite przejęcie handlu w miasteczku. W 1787 r. wybudowano murowaną synagogę.

Na początku XIX w. zaczął się rozwijać w Łęczycy przemysł, co stanowiło impuls rozkwitu migracji ludności żydowskiej do miasta. Jednakże znaczna konkurencja ze strony zakładów z Łodzi i Ozorkowa doprowadziła do zamknięcia wielu fabryk. Większość przedstawicieli łęczyckiej społeczności żydowskiej utrzymywało się z drobnego handlu oraz sprzedaży na targach w pobliskich wsiach. W tym okresie funkcję rabina pełnił znany i poważany Izaak Chaim Auerbach, a następnie Malbin Meier Weiser. Za jego wyborem opowiedzieli się: Hersz Kowalewski, Mordka Cygler, Szlama Piątkowski, Lajbuś Wilk, Icek Goldmann, Mosiek Krośniewicki, Abram Dawid Chabański, Izrael Wilk, Abram Goldman, L. Petrykowski oraz członkowie Dozoru Bóżniczego: M. D. Landau i Opoczyński. Mieszkał on w mieszkaniu usytuowanym w budynku Małej Synagogi w Łęczycy przy zbiegu ulic Kaliskiej i Szpitalnej. Do największych dzieł Malbina należały głównie tłumaczenia i komentarze do Tory.

Pod koniec XIX w. w Łęczycy w 128 domach mieszkało 3639 Żydów (45% ogółu mieszkańców). Trudnili się głównie handlem (jedynie dwa sklepy należały do chrześcijan.

W okresie międzywojennym w Łęczycy, jak w innych miasteczkach, rozwinęły swoją działalność partie polityczne: Bund, Agudas Jisroel oraz partie syjonistyczne

Pozycja gospodarcza społeczności żydowskiej w Łęczycy pogorszyła się w latach II Rzeczypospolitej. Powodem gorszej sytuacji ekonomicznej był bojkot artykułów sprzedawanych przez starozakonnych, a także ogólne zubożenie obszarów wiejskich w regionie łęczyckim. Większość Żydów trudniła się wówczas głównie handlem i rzemiosłem. W mieście funkcjonowała kasa zapomogowo-pożyczkowa, z której przedsiębiorcy żydowscy chętnie korzystali; a także –stowarzyszenia kupieckie wspomagające swoich członków.

Podczas II wojny światowej, w dniu zajęcia miasta przez Niemców –  07.09.1939 r., okupanci uwięzili część Żydów w synagodze, traktując ich jak więźniów. Wzięli również zakładników. W 1940 r. został utworzony Judenrat. Na jego czele stanął Herc Muchnik. Jego pierwszym zadaniem było zgromadzenie pieniędzy na wykupienie trzech zakładników. Niemal zaraz po ustanowieniu, Judenrat zarządził zebranie 1 mln. zł grzywny, za rzekome zranienie niemieckiego oficera. W 1940 r. spalono synagogę. Ludność żydowska otrzymała nakaz noszenia gwiazdy Dawida na ubraniu. Ci, którzy wyrzekli się wiary żydowskiej musieli nosić zdecydowanie większe gwiazdy.

Pomiędzy grudniem 1940 r., a lutym 1941 r. łęczyckie getto, które znajdowało się w północnej części miasta, zostało otoczone drutem kolczastym. Niemcy ustanowili również godzinę policyjną dla Żydów. Wewnątrz zamkniętej dzielnicy zgromadzono 3400 osób wyznania mojżeszowego. Około 1000 Żydów wywieziono do niemieckich nazistowskich obozów pracy w Poddębicach i Grabowie. Jedyny kontakt z pozostałą częścią miasta Żydzi mieli poprzez grupy pracujące poza obszarem getta. Większość mieszkańców getta otrzymywała żywność, poza większością przesiedleńców, którzy nie posiadali statusu mieszkańca Łęczycy. Żyli oni w katastrofalnych warunkach. Stąd też w getcie kilkakrotnie wybuchły epidemie. W marcu 1942 r. 10 Żydów Niemcy oskarżyli o szmuglowanie. Powieszono ich podczas publicznej egzekucji.

W kwietniu 1942 r. szef gestapo Werner Hermann przeprowadził akcję likwidacji getta. Ok. 3000 osób zostało początkowo przetransportowanych do Poddębic, a stamtąd zostali deportowani do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Bibliografia

• Łęczyca, [w:] The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos during the Holocaust, red. G. Miron, Sh. Shulani, t. 1, Jerusalem 2009, ss. 391–392.
• Lenczyca, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 2, New York 2001, ss. 718–719.
• Chlebowski] B., Łęczyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 5, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1884, ss. 649–652.
• Pisarkiewicz M., Z dziejów Gminy Żydowskiej w Łęczycy w latach 1869–1914, „Kwartalnik Historii Żydów” 2004, nr 1, ss. 60–74.