היסטוריה מקומית

Początki Kołobrzegu sięgają VII w. n.e., kiedy to w północnej części Wyspy Solnej powstała osada zajmująca się warzeniem soli, która później dała początek średniowiecznemu założeniu miejskiemu. W kronice Thietmara z początku XI w. pojawiła się wzmianka o Salsa Cholbergiensis, czyli Mieście Solnym, cieszącym się wówczas ogromną sławą.

W 1000 r. papież Sylwester II ustanowił w Kołobrzegu biskupstwo – jedną z trzech, obok Wrocławia i Krakowa, sufraganii utworzonej w wyniku postanowień zjazdu gnieźnieńskiego metropolii gnieźnieńskiej. Pierwszym biskupem został Reinbern. Wkrótce jednak w wyniku reakcji pogańskiej ok. 1005 r. biskupstwo kołobrzeskie upadło. W 1013 r. Bolesław Chrobry, uwikłany w wojnę z cesarzem Henrykiem II, musiał wycofać swoje wojska z Pomorza.

Sto lat później Bolesław III Krzywousty ponownie opanował te tereny dla Polski. Gród kołobrzeski został zdobyty w 1107 roku. Kronikarz Gall Anonim ukazując pozycję Kołobrzegu, wskazywał nie tylko na jego bogactwa, ale także na to, że hołd polskiemu władcy złożył sam książę pomorski, przebywający w grodzie. Ponownie rozpoczęto akcję chrystianizacyjną, którą przeprowadził biskup Otton z Bambergu. Od tego czasu na Pomorzu zaczęły zaznaczać się wpływy niemieckie, a miasto zaczęto nazywać Kolbergiem. W XII w. Kołobrzeg stał się posiadłością biskupstwa w Kamieniu Pomorskim, a w 1255 r. książę Warcisław III i biskup kamieński Herman von Gleichen podpisali dokument o lokacji miasta na prawie lubeckim. Zostało ono wówczas zwolnione z wszelkich świadczeń na okres 5 lat, a nowi osadnicy otrzymali liczne nadania i ulgi.

Na początku XIV w. Kołobrzeg, członek Hanzy, dobrze prosperował dzięki produkcji soli oraz połowom śledzi, dysponując także prawem bicia własnej monety. W XVI w. liczył ok. 5 tys. mieszkańców. Ludność słowiańska miała ograniczone prawa w handlu oraz rzemiośle. Jej przedstawiciele nie mogli zajmować znaczących stanowisk, ani wykonywać niektórych zawodów. W latach 30. XVI w. wraz za całym Pomorzem Zachodnim mieszczanie przyjęli nauczanie Marcina Lutra, sekularyzacji uległo także biskupstwo kamieńskie.

Narastający kryzys przyspieszyła okupacja szwedzka podczas wojny trzydziestoletniej, z której miasto wyszło niemal doszczętnie zniszczone. W 1653 r. Kołobrzeg znalazł się pod panowaniem Brandenburgii (później Prus i Niemiec). W tym roku miasto przekształcono w twierdzę (Festung Kolberg). Miasto i twierdza zostały ponownie ciężko doświadczone podczas wojny siedmioletniej — w 1761 r., po trzecim oblężeniu, Kołobrzeg poddał się wojskom carskim. Kilka lat później umocnienia rozbudowano, wznosząc nowy fort Ujście i redutę Morast. Do historii przeszła skuteczna obrona w 1807 r. podczas wojny francusko-pruskiej. Trwające niemal pół roku oblężenie pociągnęło jednak za sobą wiele ofiar i zniszczyło zabudową. W 1815 r. Kołobrzeg stał się siedzibą powiatu w ramach rejencji koszalińskiej.

Status Kołobrzegu jako twierdzy zniesiony został przez cesarza Wilhelma I dopiero w 1872 roku. Od tego czasu miasto szybko zaczęło przekształcać się w uzdrowisko. W tym samym czasie miasto stało się siedzibą powiatu kołobrzesko-karlińskiego. Jednak I wojna światowa ponownie zahamowała rozwój Kołobrzegu, który z dobrze prosperującego i modnego kurortu, stał się wielkim lazaretem. Po dojściu do władzy Hitlera, w mieście ograniczono wszelkie prawa i swobody demokratyczne, a naziści stopniowo opanowali całe życie polityczno-społeczne.

W czasie II wojny światowej aż do 1945 r. Kołobrzeg położony był daleko od frontu, dlatego miasto uważano za stosunkowo bezpieczne. Przywożono tutaj dzieci i młodzież szkolną z bombardowanych terenów III Rzeszy. Organizowano im wypoczynek, ale też zapewniano kontynuowanie nauki. Młodzież kierowano też do obowiązkowej pracy.

W listopadzie 1944 r., zgodnie z rozkazem Hitlera, Kołobrzeg ponownie został ogłoszony twierdzą. Od tej chwili życie w mieście podporządkowane zostało decyzjom komendanta Festung Kolberg. Zarządzono całkowitą mobilizację. 4 marca 1945 r. Kołobrzeg zaatakowały sowieckie wojska pancerne, lecz ofensywa załamała się. 8 marca 1945 r. do walki weszli polscy żołnierze z 6. Dywizji Piechoty, którzy otrzymali zadanie oczyszczenia miasta z resztek sił nieprzyjaciela. Zmasowane ataki polskie i sowieckie zdezorganizowały obronę; w rezultacie Niemcy zmuszeni zostali do odwrotu. 18 marca 1945 r. na tarasie fortu, gdzie dziś stoi latarnia morska, odbyły się żołnierskie „zaślubiny Polski z Morzem”, odwołujące się do tych z lutego 1920 r. w Pucku.

Zgodnie z ustaleniami jałtańskimi, na tereny Pomorza Zachodniego, przekazane państwu polskiemu, zaczęli przybywać pierwsi przedstawiciele władz polskich. 1 czerwca 1945 r. Kołobrzeg oficjalnie przestał być miastem niemieckim i stał się miastem polskim. Wobec zniszczeń wojennych, szacowanych na ok. 85–90%, rozpoczęła się odbudowa właściwie od podstaw. Zgodnie z decyzjami władz centralnych miasto podniosło się z ruin jako uzdrowisko z bazą turystyczno-wypoczynkową oraz port rybacki. W latach siedemdziesiątych XX w. Kołobrzeg stawał się coraz bardziej modny, zwany był też letnią stolicą Polski. Znany był też w kraju, jak również w państwach bloku wschodniego, dzięki urządzanemu tutaj Festiwalowi Piosenki Żołnierskiej. W 1972 r. miasto zostało tytularną współstolicą diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. W 1999 r. przywrócono zniesiony 24 lata wcześniej powiat kołobrzeski (województwo zachodniopomorskie, 1950–1998 koszalińskie).

Bibliografia