Kasztelania, okręg grodowy – podstawowe ogniwo zarządu terytorialnego monarchii piast. do początku XIV w. Organizacyjny wzór kasztelanii zaczerpnięto być może z Czech, a w XII w. przeniesiono go z Polski na Pomorze. Liczba kasztelanii w Polsce Bolesława III Krzywoustego przekraczała zapewne 90. Na czele każdej z nich stał mianowany i odwoływany przez księcia dostojnik, zwany w źródłach XII w. komesem, a od początku XIII w. kasztelanem. Dysponował on z ramienia panującego delegowaną władzą sądową nad ludnością okręgu i był dowódcą miejscowego rycerstwa. Kasztelan miał 3 zastępców: wojskowego (tribunus), który pod nieobecność zwierzchnika kierował administracją kasztelańską i dowodził wojami, sędziego (iudex castri) i włodarza, który zajmował się poborem od ludności chłopskiej okręgu danin należnych monarchii z tytułu prawa książęcego. Część dochodów z tych danin i z opłat sądowych przypadała kasztelanom jako uposażenie związane ze sprawowanym urzędem. Wśród historyków przeważa pogląd, że sieć kasztelanii utworzono w pierwszych dziesięcioleciach polskiej państwowości, prawdopodobnie organizując okręgi grodowe z istniejących wcześniej opoli. Rozwijający się w XIII w. immunitet, zwalniając ludność dóbr kościelnych i rycerskich od podległości prawu książęcemu i kaszteleńskiej jurysdykcji, prowadził do upadku kasztelanii. W 1. połowie XIV w. system zarządu oparty na kasztelanii ustąpił ostatecznie miejsca administracji starościńskiej, a kasztelanowie przekształcili się w urzędników ziemskich.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.