Koheleta Księga, Księga Kaznodziei Salomona – w Septuagincie i Wulgacie zw. Księgą Eklezjastesa, księga biblijna zaliczana obok Księgi Estery, Rut, Lamentacji Jeremiasza i Pieśni nad Pieśniami do tzw. megillot (zwojów), odczytywana w czasie liturgii trzeciego dnia Święta Namiotów; przypisywana anonimowemu mędrcowi  kaznodziei, na co wskazuje jej hebrajski tytuł (kohelet 'zgromadzenie') lub królowi Salomonowi, patronowi mądrości. Powstała prawdopodobnie w III w. p.n.e. w Palestynie, może nawet w Jerozolimie, w kręgu nauczycieli świątynnych; język K.K. przypomina religijny język Miszny. Treść księgi stanowią refleksje o charakterze mądrościowym dotyczące celu życia ludzkiego, najważniejszych wartości i pojmowania szczęścia (z wyraźnymi wpływami filozofii myśli hellenistycznej). Nie da się precyzyjnie określić rodzaju literackiego; nauki zestawiane są w luźno powiązanych ze sobą seriach, niejednokrotnie przypominających diatrybę, określanych mianem nauk mądrościowych. Na treść księgi składają się: 1) refleksje nad przemijalnością i marnością życia ludzkiego (1,3-2,26); 2) refleksje nad funkcjonowaniem świata (3,1-5,19); 3) refleksje nad naturą ludzką (6,1-8,17); 4) rozważania na temat losu człowieka po śmierci (9,1-11,8); księgę kończy ponowna refleksja o egzystencji człowieka i marności wszystkiego (11,9-12,8), charakterystyka Koheleta i jego nauki (12,9-14). Kluczowym pojęciem jest hebr. hebel ['para', 'mgła', 'nicość', 'marność'], używane przede wszystkim w refleksji egzystencjalnej; z jednej strony księga koncentruje się na znaczeniu doczesności oraz dążeń człowieka do osiągnięcia ponadczasowych wartości, zwłaszcza przez pogłębianie wiedzy, z drugiej natomiast na przemijalności wszystkich rzeczy, które okazują się „marnością”, i nieuchronności śmierci. Teologia K.K. akcentuje transcendencję Boga, Pana czasu i wszechświata, suwerennego Sędziego wszystkich czynów ludzkich, wobec którego jedyną właściwą postawą jest bojaźń.

Bibliografia:

• Filipiak M., Struktura i doktryna Księgi Koheleta, Lublin 1975.
• Filipiak M., Księga Koheleta, Poznań-Warszawa 1980, <<Pismo Święte Starego Testamentu>> t. 8 cz. 2.
• Synowiec J., Mędrcy Izraela, ich pisma i nauka, Kraków 1990.
• Potocki S., Rady mądrości, Lublin 1993, <<Jak rozumieć Pismo Święte>> t. 5.
• Bonora A., Księga Koheleta, Kraków 1997.
• Brzegowy T., Jakiż pożytek odniesie człowiek z całego swego trudu? Księga Eklezjastesa (Koheleta), [w:] Mądrość starotestamentowego Izraela, Warszawa 1999, <<Wprowadzenie w Myśl i Wezwanie Ksiąg Biblijnych>>, t. 6.
• Lauha A., Kohelet, Neukirchen-Vluyn 1978, Biblischer Kommentar. Altes Testament Bd. 19.
• Lohfink N., Kohelet, Wurzburg 1980, Die Neue Echter Bibel Bd. 1.
• Bergant D., Job, Ecclesiastes, Wilmington (Delaware) 1982, <<Old Testament Message>>, vol. 18.

Kalina Wojciechowska

© Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.