Komunistyczna Partia Polski (KPP), do 1925 r. Komunistyczna Partia Robotnicza Polski – partia polityczna, założona 16.12.1918 r. w wyniku połączenia Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy oraz PPS-Lewicy, od 1919 r. sekcja Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu). Początkowo liczyła na szybki wybuch międzynarodowej rewolucji socjalistycznej, dążyła do zbudowania ogólnoświatowego lub ogólnoeuropejskiego socjalistycznego państwa federacyjnego, zwalczała odradzające się państwo polskie, m.in. w 1920 r. przeciwstawiała się przyłączeniu Górnego Śląska i Pomorza do Polski, uznając to za przejaw polskiego nacjonalizmu, występowała przeciwko walce o granice Polski. Nie wzięła też udziału w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1919 r., a od 1922 r. miała frakcję w sejmie. Opowiadała się za nacjonalizacją głównych gałęzi gospodarki i ziemi. W latach 1918–1919 uczestniczyła w tworzeniu Rad Delegatów Robotniczych, organizowaniu strajków i demonstracji.
W latach 1921–1923 zmieniły się założenia programowe KPP – propagowano hasła: dwa etapy rewolucji (burżuazyjno-demokratyczna i socjalistyczna), utrwalenie niepodległości Polski i przekształcenie jej w Polską Republikę Socjalistyczną, skonfederowaną z innymi republikami sowieckimi; prawo samookreślenia narodów aż do oderwania od Polski, ziemia dla chłopów i rząd robotniczo-chłopski; jednocześnie opowiedziano się za zwrotem znacznych terytoriów polskich Niemcom, Ukrainie i Białorusi. W 1923 r. powstały organizacje autonomiczne: Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi (KPZB) i Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy (KPZU). KPP były podporządkowane: KZMP, od 1924 r. Czerwona Pomoc w Polsce. Pod jej wpływem działały m.in. Niezależna Partia Chłopska, PPS-Lewica, Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”. Po 1924 r., podobnie jak w międzynarodowym ruchu komunistycznym, w KPP ujawniły się tendencje do ultrarewolucyjności, a po poparciu przez KPP w 1926 r. przewrotu Józefa Piłsudskiego trwała w latach 1926–1929 walka dwóch frakcji: tzw. mniejszości (Julian Leszczyński, Jerzy Heryng, Saul Amsterdam i in.) oraz tzw. większości (Maria Koszutska, Adolf Warski i in.). Od 1929 r. KPP, w której władzę przejęła mniejszość (sekretarz generalny – Leszczyński), głosiła poglądy o istnieniu warunków do wybuchu rewolucji socjalistycznej i utworzenia Polskiej Republiki Rad z ustrojem opartym na wzorach sowieckich (na obszarze bez Kresów, Gdańska, Śląska i Pomorza); możliwości rewolucyjnego wyjścia z kryzysu gospodarczego; o tzw. socjalfaszyzmie i ludofaszyzmie (odrzucenie współpracy z Centrolewem, utworzenie w 1931 r. Lewicy Związkowej, zaostrzenie akcji strajkowych). W 1935 r. z inicjatywy Stalina nastąpiła zasadnicza zmiana w programie KPP – poparto koncepcję frontu ludowego (uznanie istnienia II RP, jej ustroju politycznego i granic zachodnich, konieczności obrony niepodległości Polski, możliwość porozumienia z władzami, m.in. Polską Partią Socjalistyczną i Stronnictwem Ludowym).
Organy prasowe KPP: „Czerwony Sztandar”, „Nowy Przegląd”, „Sztandar Socjalizmu”. Partia liczyła w 1919 r. ok. 7–8 tys. członków, w 1923 r. ok. 5,5 tys., w 1934 r. ok. 10 tys. (37% chłopów), z przewagą Żydów, Białorusinów i Ukraińców. W 1937 r. Stalin podjął decyzję o likwidacji KPP (formalnie zaakceptowaną przez władze Międzynarodówki Komunistycznej). Rozpoczęto ograniczanie jej działalności (czystki stalinowskie – działacze byli pojedynczo wzywani do Moskwy i tam więzieni pod zarzutem współpracy z wywiadem polskim; 12 członków kierownictwa i kilkuset zwykłych działaczy zamordowano), a w 1939 r. dokonano ostatecznej likwidacji KPP oraz KPZB, KPZU, KZMP i Czerwonej Pomocy w Polsce (pod zarzutem opanowania ich przez prowokatorów i szpiegów). W 1934 r. ukazała się historia KPP autorstwa Józefa Mützenmachera (pod pseudonimem Jan Alfred Reguła), będąca najlepszym opracowaniem dziejów tej partii (w 1994 r. wznowiona, w dołączonym wstępie zamieszczono biogram autora dzieła).
© Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne. Hasło powstało w ramach projektu „Zapisywanie świata żydowskiego w Polsce”, którego autorką jest Anka Grupińska, znana polska dziennikarka i pisarka, specjalizująca się w najnowszej historii Żydów polskich. Projekt ten, zainicjowany w 2006 roku przez Muzeum Historii Żydów Polskich, polega na rejestrowaniu rozmów z polskimi Żydami wszystkich pokoleń.
