Weimarska, Republika – potoczna nazwa Rzeszy Niem. 1919–33 (Niemcy — Historia); nazwa pochodzi od obradującego w Weimarze Zgromadzenia Nar., które 31 VII 1919 uchwaliło jej konstytucję i powołało władze naczelne. Utworzona w następstwie klęski Niemiec w I wojnie świat. i rewolucji listopadowej 1918 w Niemczech, była kontynuatorką Rzeszy bismarckowskiej; obejmowała kraje: Prusy (38,2 mln ludności), Bawarię (7,4 mln), Saksonię (5 mln), Wirtembergię (2,6 mln), Badenię (2,3 mln) oraz Turyngię, Hesję, Hamburg, Meklemburgię-Schwerin, Oldenburg, Brunszwik, Anhalt, Bremę, Lippe, Lubekę, Meklemburgię-Strelitz i Schaumburg-Lippe, ogółem 468 705 km2 z 62,41 mln ludności (1931). Demokratyczno-parlamentarne państwo federalne ze stolicą w Berlinie; głową R.W. był prezydent — 1919–25 F. Ebert, od 1925 P. von Hindenburg, mający szerokie uprawnienia (rozwiązywanie parlamentu, władza wykonawcza i ustawodawcza w sytuacjach wyjątkowych); władza ustawodawcza należała do Reichstagu, współdziałającego z Reichsratem, reprezentującym poszczególne niem. kraje; władzę wykonawczą sprawował rząd Rzeszy (kanclerz i ministrowie), zależny od prezydenta i Reichstagu. Kanclerzami byli: P. Scheidemann (SPD, 1919), G.A. Bauer (SPD, 1919–20), H. Müller (SPD, 1920, 1928–30), C. Fehrenbach (Centrum, 1920–21), J. Wirth (Centrum, 1921–22), W. Cuno (bezpartyjny, 1922–23), G. Stresemann (Niem. Partia Lud., 1923), W. Marx (Centrum, 1923–25, 1926–28), H. Luther (bezpartyjny, 1925–26), H. Brüning (Centrum, 1930–32), F. von Papen (bezpartyjny, 1932), K. Schleicher (bezpartyjny, 1932–33); siły zbrojne zostały ograniczone do 100 tys. żołnierzy (Reichswehra). W ostatnich latach R.W. w parlamencie wzrastały wpływy organizacji ekstremistycznych (zwłaszcza NSDAP), a I 1933 ugrupowania tradycyjnej prawicy stworzyły koalicję z A. Hitlerem, umożliwiając mu w ten sposób zdobycie w ciągu kilku miesięcy pełni władzy dyktatorskiej.
Kotłowski T., Historia Republiki Weimarskiej, Poznań 1997.
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
