Wojny izraelsko-arabskie – konflikty zbrojne między państwem Izrael a państwami arabskimi, z których największe wybuchły 1948–49, 1956–57, 1967, 1973 i (ograniczony do terenu Libanu) 1982. Ich podłożem było powołanie — na mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 XI 1947 — żydowskiego Państwa Izrael (na części bryt. terytorium mandatowego Palestyny); arabska ludność Palestyny oraz rządy innych państw arabskich nie akceptowały żydowskiego osadnictwa w Palestynie (na mocy tzw. deklaracji Balfoura), a później planu podziału Palestyny na część arabską i państwo żydowskie.
I wojna izraelsko-arabska (V 1948–VII 1949) wybuchła natychmiast po proklamowaniu 14 V 1948 Państwa Izrael; na teren byłego bryt. mandatu Palestyny (opuszczonego przez bryt. władze mandatowe i bryt. oddziały) wkroczyły wojska z Egiptu, Transjordanii, Iraku, Syrii, Libanu i Arabii Saudyjskiej, zajmując południową i wschodnią Palestynę (przeznaczoną na państwo arabskie), następnie część Jerozolimy ze Starym Miastem; w walkach brały również udział oddziały samoobrony Arabów palestyńskich. Siły wojsk. Izraela skutecznie odparły ataki arabskie i opanowały część obszaru przyznanego Arabom, powiększając terytorium swego państwa do ok. 20 tys. km2 (z 14 tys. km2 przyznanych Żydom przez ONZ). Po klęsce rządy państw arabskich zostały zmuszone do podpisania między lutym a lipcem 1949 zawieszenia broni z Izraelem (Arabia Saudyjska wycofała swe wojska bez podpisania zawieszenia broni), akceptującego tymczasową granicę na linii przerwania ognia.
II wojna izraelsko-arabska (X 1956–III 1957), zw. też wojną sueską 1956, w której wojska izraelskie, wraz z oddziałami bryt. i fr., wzięły udział w inwazji na Egipt po ogłoszeniu przez egipskiego prezydenta G.A. Nasera nacjonalizacji Kanału Sueskiego. W wyniku międzynar. wysiłków dyplomatycznych na forum ONZ, sprzeciwu ZSRR i braku poparcia USA, działania wojsk. przerwano i pod nadzorem Doraźnych Sił ONZ na Bliskim Wschodzie (UNEF) wojska bryt. i fr. XII 1956 opuściły strefę Kanału Sueskiego, a Izrael III 1957 wycofał się z płw. Synaj, Okręgu Gazy i okolic zat. Akaba. Cel, z jakim Izrael przystąpił do inwazji, czyli możliwość korzystania z cieśn. Tiran dla swojej żeglugi, został osiągnięty.
III wojna izraelsko-arabska (5–10 VI 1967), tzw. wojna sześciodniowa, wybuchła po długotrwałym napięciu na granicy syryjsko-izraelskiej i egipsko-izraelskiej; V 1967 Egipt zażądał wycofania oddziałów UNEF z granicy izraelsko-egipskiej, zamknął cieśn. Tiran dla statków izraelskich, uniemożliwiając Izraelowi transport mor. przez zat. Akaba, 30 V zawarł sojusz z Jordanią; wobec przygotowań wojennych Egiptu, Syrii, Jordanii i Iraku, Izrael zdecydował się na atak wyprzedzający; 5 VI wojnę rozpoczął atak lotnictwa izraelskiego na lotniska Egiptu i zniszczenie większości lotnictwa egipskiego; w wyniku kolejnych działań Izraela przeciw towi, Jordanii i Syrii, w których Izrael odniósł zwycięstwo, pod jego okupacją znalazły się: płw. Synaj i Okęg Gazy, zachodnia część Jerozolimy i Zachodni Brzeg (Jordanu) oraz Wzgórza Golan. Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ zaprzestano działań wojennych.
IV wojna izraelsko-arabska (6–22 X 1973), tzw. wojna Jom Kipur, była wynikiem ataku wojsk egipskich i syryjskich (z zamiarem odzyskania utraconych obszarów) na Izrael w dniu żydowskiego święta Jom Kipur. Zaskoczona armia izraelska po początkowych porażkach odparła atak syryjski i okrążyła armię egipską, przekraczając Kanał Sueski i lokując swe oddziały na jego zachodnim brzegu. Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ walczące strony przerwały działania wojenne, godząc się na przystąpienie do rozmów pokojowych, a na linii frontu rozlokowały się siły pokojowe ONZ. Syria odzyskała część Wzgórz Golan, Egipt — Kanał Sueski. W 1979 podpisano izraelsko-egipski układ pokojowy, na mocy którego Egipt odzyskał płw. Synaj w zamian za uznanie prawa Izraela do istnienia, oba kraje nawiązały stosunki dyplomatyczne.
V wojna izraelsko-arabska (6–11 VI 1982), inwazja na Liban; Izrael, wykorzystując chaos polit. spowodowany libańską wojną domową, zdecydował się na wysłanie do Libanu ok. 30-tysięcznej armii w celu rozbicia i zlikwidowania oddziałów Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), która swą gł. siedzibę miała w Bejrucie. Po intensywnych bombardowaniach miast libańskich lądowe siły izraelskie w natarciu od strony wybrzeża starły się z wojskami syryjskimi (przebywającymi w Libanie od 1976 z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich). Lotnictwo syryjskie poniosło porażkę i 11 VI nastąpiło zawieszenie broni syryjsko-izraelskie w Libanie. Po zaciętych walkach między Palestyńczykami a armią izraelską oblegającą Bejrut międzynar. akcja dyplomatyczna ONZ i pośrednictwo USA doprowadziły do ewakuacji oddziałów palestyńskich z Bejrutu (do innych państw arabskich). Armia izraelska wycofała się z Libanu 1985, pozostawiając pod swoją kontrolą tzw. strefę bezpieczeństwa w południowym Libanie (pas ziemi szer. 8–10 km przy granicy izraelsko-libańskiej), którą praktycznie okupuje od 1978. Zobacz też: Izrael (Historia), Egipt (Historia), Liban (Historia), Palestyńczycy (Historia), Syria (Historia).
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
