pol. siły zbrojne podporządkowane władzom RP i dowodzone przez Nacz. Wodza, organizowane na podstawie pol.-fr. umowy wojsk. z 9 IX 1939 i protokołu wykonawczego z 21 IX 1939. Początkowo formowano dywizję piechoty (kadrę dowódczą stanowili oficerowie WP z kraju, pozostałych żołnierzy rekrutowano spośród obywateli pol. zamieszkałych we Francji); 12 IX 1939 władze fr. przekazały stronie pol. na ośr. formowania obóz ćwiczebny w Coëtquidan (Bretania). Wraz z powołaniem władz RP na uchodźstwie (prezydenta, rządu i Nacz. Wodza) powstały Min. Spraw Wojsk., Sztab Nacz. Wodza i wojsk. instytucje centr., m.in. Komenda Gł. Związku Walki Zbrojnej, dowodzona przez gen. K. Sosnkowskiego. Po podpisaniu 4 I 1940 pol.-fr. umowy wojsk. rozpoczęto formowanie WP składającego się ze wszystkich rodzajów wojsk; oddziały WP operacyjnie podlegały fr. Nacz. Dowództwu i miały działać w składzie jednostek fr.; do VI 1940 sformowano: Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich (dca gen. Z. Bohusz-Szyszko), 1. dyw. grenadierów (gen. B. Duch), 2. dyw. strzelców pieszych (gen. B. Prugar-Ketling); zapoczątkowano formowanie: X bryg. kawalerii pancernej (gen. S. Maczek), 3. dyw. piechoty (płk T. Zieleniewski) i 4. dyw. piechoty (gen. R. Dreszer) oraz Brygady Strzelców Karpackich (gen. S. Kopański) w Syrii; utworzono nowe ośr. formowania m.in. w Parthenay (dep. Deux-Sèvres); ponadto na podstawie odrębnych umów z Francją i W. Brytanią organizowano Pol. Siły Powietrzne (we Francji 7 dywizjonów i kilkanaście kluczy) i rozbudowano Pol. Marynarkę Wojenną (wszystkie okręty stacjonowały w W. Brytanii); do WP wcielano obywateli pol. z Francji i żołnierzy ewakuowanych z Polski; łącznie WP we Francji i na Bliskim Wschodzie liczyło ok. 80 tys. żołnierzy. Jednostki WP walczyły w obronie Norwegii (8 V–8 VI 1940 Samodzielna Bryg. Strzelców Podhalańskich pod Narwikiem oraz pol. okręty i statki) i w kampanii fr.-niem.: 1. dyw. grenadierów (od 26 V 1940) w składzie XX Korpusu fr. w Lotaryngii pod Dieuze, Lagarde i Merviller (21 VI wobec braku możliwości kontynuowania walki rozwiązana przez dowódcę); 2. dyw. strzelców pieszych (od 15 VI) w składzie XL Korpusu w Jurze (rejon Belfortu), po kilkudniowych walkach przeszła do Szwajcarii (żołnierzy internowano); X bryg. kawalerii pancernej (od 13 VI) w składzie 4. armii w Szampanii pod Champaubert, Montmirail i Montbard (17 VI rozwiązana przez dowódcę); w obronie Bretanii uczestniczyła Samodzielna Bryg. Strzelców Podhalańskich (pozbawiona ciężkiego sprzętu 18 VI została rozbita przez niem. oddziały pancerne); ponadto walczyło 136 pilotów myśliwskich (zniszczyli ponad 50 niem. samolotów); w walkach zginęło lub zostało rannych ok. 6 tys. żołnierzy, 13 tys. internowano, 16 tys. dostało się do niewoli; instytucje centr. WP, ośr. formowania, oddziały nieuczestniczące w walkach oraz część żołnierzy z jednostek frontowych ewakuowano (łącznie ponad 20 tys.) do W. Brytanii i Palestyny.
Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 2
Kampanie na obczyźnie, cz. 1
Wrzesień 1939–czerwiec 1941, Londyn 1959;
Armia Polska we Francji, Paryż 1962;
W. Biegański Zaczęło się w Coëtquidan. Z dziejów polskich jednostek regularnych we Francji, Warszawa 1977;
tegoż Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie 1939–1945, Warszawa 1990.
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
