Związek Odwetu (ZO), właśc. Związek Odwetowy – pion walki bieżącej ZWZ, utworzony 20 IV 1940; Jego celem było podjęcie już w fazie konspiracji czynnej walki z wrogiem poprzez działania sabotażowe, dywersyjne i bojowe. Organizacyjnie ZO stanowił jeden z członów ZWZ, ściśle zakonspirowany o odrębnej sieci łączności, co miało ograniczyć zagrożenie. ZO działał od wiosny 1940 do jesieni 1942, gdy wszedł w skład Kierownictwa Dywersji; struktury ZO działały na szczeblu centralnym (KG ZWZ-AK) oraz w obszarach i okręgach. ZO najsilniej został rozwinięty w Warszawie. Na czele sztabu ZO w KG ZWZ-AK stał mjr (podpułkownik) F. Niepokólczycki („Teodor”), jednocześnie szef Wydziału Saperów KG ZWZ-AK. W sztabie ZO w KG działało m.in. Biuro Studiów Walki Sabotażowo-Dywersyjnej, ściśle współpracujące z Biurem Badań Techn. Wydziału Saperów, dysponujące kadrą wybitnych fachowców i opracowujące środki walki wykorzystywane potem w działaniach ZO oraz referat „Reich”, kierujący dywersją na terenie III Rzeszy. Szefostwu ZO podlegały patrole dywersyjne oraz zespoły sabotażowe. W związku z wchodzeniem w fazę walki ograniczonej 1942 utworzono rozbudowaną jednostkę „Motor”; 1942 powstał też oddział kobiecy „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet) pod komendą W. Gertz. Zgodnie z zarządzeniami najwyższych władz RP każda akcja sabotażowo-dywersyjna lub zbrojna musiała mieć sens i cel; m.in. IX 1942 w okolicy Ostrowca poprzez uszkodzenie mostu i gazociągu spowodowano kilkutygodniową przerwę w ruchu kol. i znaczne ograniczenie produkcji stali w hucie ostrowieckiej. Jedną z najważniejszych akcji ZO była akcja „Wieniec” (w nocy z 7 na 8 X 1942).

Marek Ney-Krwawicz

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.