Zajdenman Mojżesz (Mieczysław) (09.07.1869 Lublin – 16.06.1930 Lublin) – polski lekarz, działacz społeczny i kulturalny pochodzenia żydowskiego, jeden z przywódców ruchu syjonistycznego w Lublinie.

Mojżesz (Mieczysław) był synem Jakuba Zajdenmana, zamożnego lubelskiego kupca. W 1889 r. ukończył gimnazjum rządowe w Lublinie, a w 1893 r. studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Specjalizacje zdobywał na uczelniach medycznych w Berlinie i Petersburgu[1.1].

Od 1895 r. prowadził prywatną praktykę lekarską w Lublinie, rok później został członkiem rzeczywistym Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego[1.2]. W 1898 r. został zatrudniony w Szpitalu Gminy Wyznaniowej Żydów na oddziale oftalmologicznym. Od 1900 r. kierował oddziałem okulistycznym w szpitalu św. Józefa. Szybko stał się jednym z najbardziej znanych lekarzy żydowskich w Lublinie.

Początkowo Zajdenman obracał się w kręgach propagujących ideę asymilacji Żydów. Szybko jednak stał się jednym z pierwszych sympatyków syjonizmu w Lublinie. Nieformalnie współpracował z Biurem Informacyjnym Żydowskiego Towarzystwa Kolonizacyjnego, zbierającego fundusze na zabezpieczenie materialne żydowskich kolonistów zmierzających do Palestyny. We wrześniu 1914 r. został wyznaczony do Lubelskiego Obywatelskiego Komitetu Gubernialnego i wszedł do 10-osobowego zarządu tzw. Sekcji Żydowskiej[1.3]. W 1915 r. został członkiem Żydowskiego Komitetu Ratunkowego, funkcjonującego przy miejscowej Gminie Żydowskiej[1.4]. Celem organizacji było przede wszystkim udzielanie pomocy wszystkim poszkodowanym pochodzenia żydowskiego, którzy ucierpieli w wyniku działań wojennych. Aktywnie współpracował z władzami carskimi, a następnie austriackimi, uzyskując liczne dotacje na rzecz komitetu, które częściowo przeznaczono m.in. na pomoc w zakupie maszyn dla ubogich rzemieślników. Dzięki osobistemu zaangażowaniu zorganizował pomoc dla Żydów-jeńców z armii rosyjskiej. Zasiadał również w Konwencie Seniorów i w Komisji Zdrowia[1.5].

W 1916 r. jako jeden z dwóch przedstawicieli społeczności żydowskiej został wybrany do Rady Miejskiej z piątej kurii[1.6]. Był jednym z reprezentantów lubelskiej Gminy Żydowskiej, biorących udział w zjeździe rabinów z terenów objętych okupacją austro-węgierską, który odbył się w Lublinie w dniach 12-13 września 1916 roku[1.7]. Wobec obowiązującego zakazu działalności syjonistycznej na terenie Cesarstwa Rosyjskiego, dopiero podczas okupacji austriackiej w 1917 r. zorganizowano Komitet Lokalny Organizacji Ogólnych Syjonistów, którego dr Zajdenman był jednym z założycieli[1.8]. Opowiadał się za odbudową państwowości żydowskiej w Palestynie. W wyborach samorządowych w 1918 r. ponownie uzyskał mandat radnego, startując w ramach Zjednoczonego Komitetu Narodowego ze wspólnej listy wystawionej przez sprzymierzonych ze sobą syjonistów i folkistów, wspólnie przeciwstawiających się nadmiernej asymilacji Żydów z kulturą polską. W 1924 r. jako jeden z pierwszych działaczy syjonistycznych został wybrany do Rady Gminy. Od 1926 r. pełnił funkcję prezesa lokalnego komitetu Organizacji Syjonistycznej w Lublinie. W 1929 r. został ponownie wybrany do Rady Miejskiej[1.9]. Połączone kluby syjonistów i ortodoksów na wytypowały go na kandydata na stanowisko prezesa Rady Miejskiej. Jego kandydatura przepadła jednak w głosowaniu. W jego programie znalazły się m.in. postulaty reformy instytucji gminnych. Popierał edukację, krytykując jednocześnie zabobony i przesądy panujące wśród społeczności żydowskiej.

Dr Zajdenman działał w wielu organizacjach charytatywnych i oświatowych. W styczniu 1914 r. został jednym z założycieli lubelskiego oddziału Towarzystwa Krzewienia Rolnictwa i Rzemiosła wśród Żydów w Królestwie Polskim (ORT). Oddział ORT-u utrzymywał żydowską szkołę rzemieślniczą, która miała przygotowywać przyszłych rzemieślników i handlowców[1.10]. Od 1915 r. razem z żoną Heleną zasiadał w zarządzie Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy[1.11], organizacji społecznej organizującej pomoc dla sierot i ludzi bezdomnych. Zajdenman współpracował z redakcjami żydowskich gazet wydawanych w Lublinie: „Myśl Żydowska” i „Lubliner Tugblat”[1.12], na łamach, których poruszał szeroko komentowane tematy związane z polityką lokalną. W swoich artykułach wyjaśniał przyczyny emigracji i bronił postawy tych, którzy zdecydowali się na wyjazd do Palestyny. Gorąco popierał rozwój instytucji i towarzystw kształcących lokalną żydowską młodzież. Współpracował z Towarzystwem Biblioteki Żydowskiej opiekującej się jej zbiorami[1.13]. Przekazał do jej zbiorów wiele cennych dzieł poświęconych medycynie. Od 1919 r. z ramienia gminy żydowskiej należał do Rady Szkolnej Lublina. Do końca życia pozostał aktywny społecznie i politycznie.

Zajdenman zmarł nagle w Lublinie 16 czerwca 1930 r.[1.14] i został pochowany na nowym cmentarzu żydowskim.

Bibliografia:

• Kuwałek R., Organizacja Ogólnych Syjonistów w Lublinie w latach 1918–1939, [w:] Żydzi w Lublinie: materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina , t. 2, red. T. Radzik, Lublin 1998.
• Lewandowski J., Społeczność żydowska Lublina w czasie I wojny światowej, [w:] Żydzi w Lublinie: materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, t. 1, red. T. Radzik, Lublin 1995, ss. 113–141.
• Marczuk J., Radni Lublina w latach 1919–1939, Lublin 1997.
• Wajs K., Wajs S., Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997.
• Zieliński K., Żydzi Lubelszczyzny 1914–1918, Lublin 1999.