W 1773–93 nieudana lokacja miasta na terenie w. Zduny, znanej od 1394; od 1793 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w zaborze ros. (Królestwo Pol.). Od lat 20. XIX w. jeden z największych w kraju ośrodek produkcji sukna, płótna i tkactwa bawełnianego; od pocz. XIX w. znaczne skupisko Żydów (1939 ok. 40% mieszk.); 1825 ponownie prawa miejskie; po 1832 upadek sukiennictwa. Od lat 80. XIX w. liczne filie łódzkich zakładów przem.; od 1903 połączenie kol.; 1. poł. XIX w.–1939 największy w okręgu łódzkim ośrodek nakładczego tkactwa chałupniczego; na przeł. XIX i XX w. rozwój młynarstwa. W czasie okupacji niem. 1939–45 wcielona do III Rzeszy, IX 1939 obóz przejściowy dla jeńców pol., 1940 dwa obozy przejściowe dla oficerów WP i ludności cywilnej, 1940–42 getto (ok. 8,3 tys. osób, część zginęła na miejscu, rzemieślników wywieziono do getta łódzkiego, pozostałe osoby do ośrodka zagłady w Chełmnie). W 1956–75 i od 1999 siedziba powiatu. W 1973 do Z.W. włączono część osiedla Karsznice. Miejsce urodzenia św. M.M. Kolbego.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.