Osada wzmiankowana była w końcu XIII w. Prawa miejskie Gliwice uzyskały przed 1276 r. (być może w 1254 r.). Rozwojowi miasta sprzyjało korzystne położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych łączących Kraków z Wrocławiem i południe Europy z wybrzeżem Morza Bałtyckiego. W 1327 r. książę bytomski Władysław złożył hołd lenny królowi Czech; od tego momentu Gliwice znajdowały się pod zwierzchnictwem czeskim i dzieliły losy polityczne Śląska, choć aż do 1532 r. leżały w granicach księstw Piastów Śląskich.

W 1431 r. miasto zajęli podstępem husyci dowodzeni przez litewskiego księcia Zygmunta Korybutowicza i utworzyli tu jeden ze swoich ośrodków. W 1526 r. po bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, na tronie Czech zasiadł arcyksiążę austriacki Ferdynand Habsburg, przyszły cesarz — rządy jego dynastii trwały odtąd ponad dwa wieki. Epoce nowożytnej w Gliwicach rozwijało się browarnictwo i handel chmielem, oraz sukiennictwo.

Od 1742 r. Gliwice znajdowały się w państwie pruskim. Nowe władze zadbały o rozwój dróg handlowych i modernizację środków transportu. W latach 1792–1804 wybudowano Kanał Kłodnicki, którym spławiano węgiel do Odry. Węgiel z Gliwic był tańszy od angielskiego, dlatego też był chętnie importowany przez rynek berliński. W 1796 r. w Gliwicach uruchomiono państwową hutę żelaza (Huta Królewska „Gliwice”), która zasłynęła w całej Europie nie tylko ze względu na swe odlewy artystyczne, ale również z produkcji zbrojeniowej. W 1845 r. uruchomiono połączenie kolejowe z Opolem i Wrocławiem. W 1848 r. wybudowano nową hutę „Hermina” (później Huta „Łabędy”). Rozwój gospodarki wpływał na gwałtowny rozwój demograficzny miasta. W 1871 r. w mieście żyło 13 tys. mieszkańców, zaś w 1914 r. – już 70 tysięcy. Podczas I wojny światowej gospodarka i przemysł zostały przestawione na produkcję zbrojeniową.

W okresie międzywojennym, w wyniku plebiscytu w 1921 r., Gliwice, stanowiące wcześniej duże skupisko polskich organizacji i instytucji narodowych, pozostały w granicach Niemiec. W 1938 r. ukończono budowę Kanału Gliwickiego, łączącego Gliwice z rzeką Odrą. 31 sierpnia 1939 r. Niemcy sfingowali napad na propagandową niemiecką radiostację gliwicką. O przeprowadzenie tego napadu oskarżono stronę polską. Był to jeden z pretekstów do napaści wojsk niemieckich na Polskę.

Podczas II wojny światowej miasto było całkowicie nastawione na produkcję zbrojeniową. W mieście powstały cztery obozy pracy przymusowej, które funkcjonowały jako filie obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W styczniu 1945 r. Gliwice zostały zajęte przez wojska sowieckie, które dokonały dużych zniszczeń w zabudowie. Były bowiem pierwszym dużym śląskim miastem należącym do Niemiec, do którego wkroczyła Armia Radziecka. Dlatego Sowieci dopuścili się w mieście do licznych masowych egzekucji ludności cywilnej, rabunków oraz gwałtów na kobietach. W następnych miesiącach na roboty do ZSRR wywieziono tysiąc gliwiczan. W następnych latach miasto opuściły tysiące Niemców, napłynęło zaś wielu osadników, w tym reemigranci z Francji.

Od 1999 r. Gliwice stanowią tzw. powiat grodzki i ośrodek powiatu gliwickiego w województwie śląskim.

Bibliografia

  • Bartosiewicz J., Co warto wiedzieć o Gliwicach?, Gliwice 1984.
  • Drabina J., Historia Gliwic, Gliwice 1995.
  • Dudziński M., Gruss aus Gleiwitz. Ilustrowane kalendarium miasta Gliwice, Świdnik 2008.

  • Gleiwitz: eine oberschlesische Stadt, Berlin 1925.
  • Gliwice. Zarys rozwoju miasta i okolicy, Warszawa 1976.

  • Historia Gliwic, Gliwice 1995.

  • Piotrowska-Andruszków E., Historia Gliwic od XIII wieku do współczesności, Katowice 1993.

  • Schlegel R., Gleiwitz – ein heimatliches Geschichtenbuch, Dülmen 1982.

  • Sagen aus der Stadt und dem Landkreise Gleiwitz, Peiskretscham 1937.

Print