היסטוריה מקומית

Najstarsza wzmianka o Broku pochodzi z 1203 roku. W dokumencie wydanym wówczas przez księcia Konrada Mazowieckiego wymieniano Brok jako gród obronny, z kościołem i 18 wsiami, stanowiącymi dobra biskupów płockich. Była to prężnie rozwijająca się osada gospodarcza o krajowym znaczeniu, stanowiąca ważny punkt na szlaku handlowym wiodącym na Ruś. W 1501 r. biskup płocki Wincenty Przerębski nadał Brokowi prawa miejskie i przywilej targowy. W latach 1542-1560 wzniesiony został kościół parafialny pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła, który do dziś można podziwiać w Broku. W XVI w. miasto było własnością i siedzibą biskupów płockich oraz jednym z największych ośrodków handlowo-rzemieślniczych na Mazowszu. W tym czasie liczyło ok. 3000 mieszkańców.

Okres pomyślnej koniunktury Broku zakończył się w XVII wieku. W zniszczonym przez wojny mieście panował głód, wybuchały epidemie, które dziesiątkowały okoliczną ludność. W XVIII w. do wyludnionych wiosek puszczańskich biskupi sprowadzili Kurpiów. Po 1829 r. nad Bugiem zaczęto też osiedlać kolonistów niemieckich, którzy umieli gospodarować na terenach zalewanych wodą.

Okres zaborów (w 1795 r. miasto znalazło się w zaborze pruskim, od 1807 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim) doprowadził miasto do ostatecznego upadku, przede wszystkim na skutek rabunkowej gospodarki zaborcy rosyjskiego. Ostatecznym ciosem dla miasta i jego mieszkańców było pozbawienia Broku praw miejskich (1869 r.). Miejscowa ludność decyzję tę odczytała jako karę za udział w powstaniu styczniowym (w okolicach Broku stoczono dwadzieścia bitew i potyczek; jedna z ostatnich miała miejsce w samym mieście w dniu 8 marca 1864 r.).

W 1903 r. założona została Ochotnicza Straż Pożarna w Broku, a trzy lata później - strażacka orkiestra dęta.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1922 r. Brok odzyskał prawa miejskie. Dwudziestolecie międzywojenne to okres mozolnej odbudowy miasta. W 1927 r. wybudowano murowaną szkołę, a w latach 1929-1935 ratusz miejski. W 1935 r. założone zostało Towarzystwo Przyjaciół Broku, którego działacze stawiali na rozwój Broku jako miejscowości letniskowej. Wkrótce intensywnie zaczęła rozwijać się infrastruktura turystyczna. Powstały liczne pensjonaty, kwatery prywatne itd. W sezonie przyjeżdżało ok. 4 tysiące wczasowiczów, głównie z Warszawy. W okresie międzywojennym na nowo rozkwitło życie kulturalne. W mieście istniały amatorskie zespoły artystyczne, teatralne, działa orkiestra dęta oraz chór.

Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. doszło w Broku do walk oddziałów polskich z wojskami niemieckimi. Miasto zostało wówczas spalone. W 1944 r. Brok został wyzwolony spod okupacji niemieckiej przez wojska sowieckie.

Po II wojnie światowej zniszczone w 80% miasto stopniowo zaczęło dźwigać się z upadku. W pod koniec lat 50-tych XX w. Brok zaczął ponownie rozwijać się jako ośrodek wypoczynkowy. W tym czasie ożywiło się także życie kulturalne. Działalność wznowiła brokowska OSP i jej orkiestra.

Bibliografia