Cmentarz żydowski w Głusku został założony na przełomie XVII–XVIII wieku. Należał do gminy żydowskiej w Głusku, która funkcjonowała w tym miasteczku już od 1689 roku.
Położony jest w lasku przy ul. Zdrowej, niedaleko Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Lublinie-Głusku. Ostatni znany pochówek miał tu miejsce w 1942 roku[1.1]. Cmentarz ma powierzchnię 0,9 ha[1.2].
Przed wybuchem wojny na kirkucie znajdował się ohel rodziny Wajsbergów – właścicieli pobliskiego majątku w Kalinówce.
Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz. Nagrobki zostały użyte podczas okupacji hitlerowskiej do budowy krawężników w osadzie. Na cmentarzu Niemcy przeprowadzali egzekucje Żydów. Zginęła tam m.in. Sura Grenc i jej 5-letnia córka oraz Polacy, którzy ukrywali matkę z córką w pobliskim Majdanie Mętowskim[1.3].
Największa egzekucja miała miejsce 19.04.1942 r. Wówczas w pobliżu grobowca Wajsbergów śmierć poniosło 28 osób pochodzenia żydowskiego, w tym rodzina Zajfsztajnów.
Leon Pomorski mieszkający w pobliżu cmentarza tak wspomina egzekucje: „Niemcy kazali się wszystkim rozebrać. Nagich rozstrzeliwali po kolei. Razem padło 28 ciał, w tym trzy drobiny w becikach. Żydzi głuscy mieli przykazane posprzątać po egzekucji. Wykopali dół – grób”.
W 1995 r. na skraju cmentarza wystawiono pomnik w kształcie ohelu, poświęcony ofiarom Zagłady. Pomnik zaprojektował lubelski architekt Stanisław Machnik, a fundatorką była Doba-Necha Zajfsztajn-Cukierman z Australii – córka Zajfsztajnów.
W czerwcu 2008 r. podczas prac budowlanych przy ul. Nektarowej w Lublinie-Głusku robotnicy firmy „Tempo” odkopali macewy pochodzące z cmentarza żydowskiego. Nagrobki znajdowały się tuż pod powierzchnią ziemi. Macewy zostały przewiezione na cmentarz żydowski w Lublinie przy ul. Walecznych. W 2008 r. dr hab. Andrzej Trzciński z Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS wykonał dokumentację odnalezionych nagrobków.
Bibliografia
- Burchard P, Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 161
- Glusk, [w:] International Jewish Cemetery Project [online] GLUSK: Lubelskie | Poland | International Jewish Cemetery Project (iajgscemetery.org) [dostęp: 14.11.2022].
- [1.1] Głusk, International Jewish Cemetery Project [online] GLUSK: Lubelskie | Poland | International Jewish Cemetery Project (iajgscemetery.org) [dostęp: 12.11.2022].
- [1.2] Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 161.
- [1.3] Puławski A., Co robiło się na Mętowie?, Instytut Pamięci Narodowej [online] http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/374/4705/Co_robilo_sie_na_metowie.html [dostęp: 12.02.2008], link niedostępny 14.11.2022.