Żydzi pojawili się w Żninie przed 1449 r. Po zatargu z chrześcijańskimi mieszkańcami, dekretem kapituły gnieźnieńskiej z 24 kwietnia 1449 r., Żydzi zostali wygnani z miasta. Kolejni zaczęli osiedlać się około 1816 r. Przed 1825 r. powstała gmina. Wybudowano także synagogę. Założono cmentarz. Statut żydowskiej kongregacji zatwierdzono 1 października 1834 r. Do połowy XIX w. liczba Żydów stopniowo rosła. Gmina żydowska w 1857 r. liczyła 357 osób (72 rodziny). Od lat sześćdziesiątych zaczyna maleć.

W 1903 w gminie mieszkało 313 osób, w 1905-300. W połowie XIX w. gmina dysponowała szkołą religijną (1857 r.) i Bractwem Pogrzebowym „Chewra Kadisza”. W środowisku kobiecym działały w drugiej połowie XIX w. dwa Stowarzyszenia Kobiet Izraelickich. Na przełomie XIX i XX w. założono Związek Żydowskiej Historii i Literatury.

Rabinami w Żninie byli cenieni talmudyści M. Landau, Abraham Chaim i jego syn Elias Chaim. Ten ostatni był rodowitym żninianinem. Początkowo uczył się u ojca, później u rabina z Blaschke z Trzcinaki i rabina z Wrześni Malbima. Po ślubie zarabiał na życie jako kupiec i dzierżawca myta w Łabiszynie. Po śmierci ojca objął posadę rabina w Żninie i piastował ją przez 44 lata do śmierci w 1900 r. Jego szwagier Singer był rabinem w Mogilnie.

Kolejnym rabinem został, także pochodzący ze Żnina (urodził się 30 grudnia 1868 r.), Louis Lewin. Pasją rabina była historia. W kilku książkach opisał dzieje Żydów w Inowrocławiu, Pniewach i Lesznie, dzieje synodu wielkopolskich Żydów i historię wrocławskiej „Chewra Kadisza”. Wydał także imponującą ilość innych wartościowych pism. Znanymi uczonymi związanymi ze Żninem byli: Zemach ben Zwi, Hillel ben Chaim, Joseph Zaduk ben Nachman, Jakob ben Baruch.

Podczas zamieszek 1848 r. w czasie Wiosny Ludów, Żnin był areną wielu agresywnych wystąpień przeciwko Żydom. Wiele domów zostało splądrowanych, jeden Żyd (Mosze Jehuda Hakohen) został zabity, wielu zostało rannych. W 1894 r. zarząd gminy żydowskiej w Żninie w składzie Hirsch, Leser i Kruger, wystąpili o dotację na odbudowę synagogi. W roku 1893 r. obowiązkiem szkolnym było objętych 75 dzieci, w 1907: 15 dzieci.

W drugiej połowie XIX w. założono nowy cmentarz żydowski w sąsiedztwie starego[1.1].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, większość Żydów opuściła Żnin, optując na rzecz Niemiec. Gmina szybko się wyludniła. W 1921 r. liczyła 140 członków, w 1923 - 29, w 1925 - 19, w 1932 - 25. Gmina żnińska w 1932 r. została rozwiązana i przyłączona do gminy żydowskiej w Gnieźnie. Wyjechali wszyscy urzędnicy. Pozostał tylko kantor. Zaprzestano wybierania członków zarządu. Wojewoda poznański formalnie w 1922 r. rozwiązał gminę w Żninie, jednak jak się wydaje, decyzji tej nie zatwierdził Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zlikwidowano szkołę żydowską. Nie wykazywały aktywności istniejące od XIX w. organizacje. Pogarszała się sytuacja finansowa gminy wraz z malejącą liczba członków i powstrzymaniem darów napływających od byłych członków gminy mieszkających w Niemczech. Aby zabezpieczyć w należytym stanie nieruchomości, żnińscy Żydzi przekazali miastu część gruntów będących własnością kongregacji, w zamian za opiekę nad cmentarzem. Umowa zawarta z władzami miejskimi przewidywała, że po sprzedaży części nieruchomości gminnych, pozyskane środki zostaną wykorzystane na naprawę murów cmentarnych, spłatę długów i dożywotne utrzymanie ubogich Żydów będących na utrzymaniu gminy. Do bieżącego administrowania gminą powołano w 1931 r. komisarza rządowego. Miał przygotować grunt pod przyłączenie Żnina do gminy żydowskiej w Gnieźnie.

Struktura zawodowa Żydów żnińskich w grudniu 1922 r. przedstawiała się następująco: na 29 członków gminy, czynnych zawodowo było 9, wśród nich: 4 handlarzy, 1 rolnik, 1 służąca, 1 robotnik, 1 robotnica, 1 kantor. W latach trzydziestych XX w. miały miejsce przypadki pikietowania żydowskich sklepów. Na murach pojawiały się napisy „Żydzi - siewcy komuny”, „Przez Mośki i Icki idzie ku nam raj bolszewicki”, „Nie kupuj u żyda”. Jarosław Sworowski przy wejściu do cukierni wywiesił hasło „Żydom i psom wstęp surowo wzbroniony”[1.2].

Po wybuchu wojny w 1939 r. 10 Żydów ze Żnina wysiedlono w listopadzie 1939 r. do Radziejowa. Choć nie można wykluczyć, że pojedyncze osoby zostały wysiedlone już we wrześniu 1939 r., razem z Żydami z powiatów żnińskiego, szubińskiego i mogileńskiego. Zostały skoncentrowane 7 września w Buku w powiecie nowotomyskim. Po miesiącu przewieziono ich do obozu przejściowego Młyniewo pod Grodziskiem Poznańskim, a stamtąd do Generalnego Gubernatorstwa. Grupy Żydów pod Żninem pojawiły się w 1942 r. Osadzono ich w obozie pracy przymusowej dla Żydów w Murczynie. Powstał w listopadzie 1942 r. Został zlokalizowany w budynku starej szkoły. Początkowo przy robotach wodno-melioracyjnych pracowało 150 więźniów. W okresie likwidacji obozu, 6 lipca 1943 pozostało zaledwie 30 osób. Ślad po nich zaginął. Rzekomo mieli trafić do obozu pracy w Essen[1.3]. Po wojnie skupisko żydowskie w Żninie już się nie odrodziło.