Birnbaum Abraham Ber (1865 Pułtusk – 1922 Częstochowa) – kantor, pedagog i teoretyk śpiewu synagogalnego.
Birnbaum się w Pułtusku w rodzinie chasydzkiej. Od najmłodszych lat miał kontakt z muzyką żydowską. I mimo iż uznano go za geniusza w dziedzinie studiów nad Talmudem, Abraham Ber wybrał muzykę. Uczył się m. in. gry na skrzypcach oraz śpiewał w chórze synagogi pułtuskiej.
Rodzina przeniosła się do Łodzi. Tam Birnbaum poznał teorię muzyki i śpiewał w miejscowym chórze. Dodatkowo kształcił się, aby w przyszłości zostać rzezakiem. Jako kantor i rzezak znalazł pracę w małym miasteczku na Węgrzech. Tam kontynuował studia muzyczne, komponował oraz zaczął pisywać do gazety „Ha-Cefira”.
W 1891 r. przyjął pracę jako kantor i rzezak w Przasnyszu. Założył tam chór przy synagodze. Wreszcie w 1893 r. został zatrudniony przez Henryka Markusfelda (filantropa, przemysłowca i miłośnika sztuki, ówczesnego prezesa gminy wyznaniowej) na stanowisko głównego kantora w Nowej Synagodze w Częstochowie.
W Częstochowie Birnbaum komponował. Założył stowarzyszenie zawodowe kantorów, polsko-żydowskie Stowarzyszenie Artystyczne „Lira”. W latach 1896-1897 wydawał „Jarhon le-Chazanim" (hebr. „Miesięcznik dla Kantorów”). Napisał w 1902 r. podręcznik Torat ha-Zimra ha-Klalit (hebr. „Ogólna teoria śpiewu”) oraz monumentalne dzieło Omanut ha-Chazanut (hebr. „Sztuka kantorstwa”). W 1906 r. założył w Częstochowie świecką szkołę kantorów, która dawała ogólne wykształcenie muzycznego oraz uczyła śpiewu liturgicznego. W 1907 r. zorganizował w Warszawie pierwszy Zjazd Kantorów, w trakcie którego powołano Związek Kantorów. W częstochowskiej szkole kantorów Birnbauma kształcił się m.in. Maks Motl Goldfarb (1881-1946), Icchak Szerman i Pinchas Szerman ze Staszowa. W 1913 r. Birnbaum wyjechał do Łodzi, gdzie otworzył sklep z instrumentami. Uczył młodych adeptów sztuki kantoralnej oraz komponował. Zmarł podczas pobytu w Częstochowie w 1922 roku.
W ślady ojca poszły dzieci Abrahama Bera Birnbauma. Dwie córki zostały śpiewaczkami, trzecia - Helena Gruszecka - aktorką. Starszy syn, Mieczysław, był tłumaczem literatury rosyjskiej oraz wojskowym, młodszy syn, Stanisław, również służył w wojsku oraz był włókiennikiem.
Bibliografia:
- Fuks M., Birnbaum Abraham Ber, [w:] Polski Słownik Judaistyczny, oprac. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003, s. 198.
- Ronen O., Abraham Ber Birnbaum, [w:] Jewish Music Research Center [online], http://www.jewish-music.huji.ac.il/content/abraham-ber-birnbaum [dostęp: 04.09.2014].
