23 marca 2022 r. w Auli Uniwersyteckiej na Wydziale Prawa i Administracji UMCS w Lublinie odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Marianowi Turskiemu – historykowi, dziennikarzowi, przewodniczącemu Rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Senat UMCS nadał tytuł doktora honoris causa Marianowi Turskiemu „za szlachetne wypełnianie misji strażnika pamięci wspólnej, polsko-żydowskiej historii, przywracanie wiary w sprawczą siłę wolnego słowa oraz głęboki moralny wymiar przykazania »Nie bądź obojętny«, które staje się uniwersalnym ludzkim zobowiązaniem wobec bliźnich i świata.”

W czasie uroczystości głos zabrali rektor UMCS prof. dr hab. Radosław Dobrowolski oraz prof. dr hab. Iwona Hofman, dyrektor Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach, będąca jednocześnie promotorem nadania tytułu.

– Wydany w 2021 r. wybór wystąpień i wywiadów Mariana Turskiego nosi tytuł XI. Nie bądź obojętny i jest dedykowany Romanowi Kentowi, wieloletniemu prezydentowi Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, który użył tej frazy, przemawiając z okazji 70. rocznicy wyzwolenia obozu. Marian Turski, wyjaśniając istotę zła wynikającego z obojętności, a także zaniechania, konformizmu, bezrefleksyjności, braku empatii i współczucia, umieścił w centrum rozważań przykazanie sformułowane przez Kenta, by nadać mu walor uniwersalnej prawdy, wektora przyszłości adresowanego do ludzkości – mówiła prof. Hoffman w laudacji.

W podziękowaniu za przyznany tytuł Marian Turski nawiązał do aktualnej sytuacji w Ukrainie:

– Dzisiaj pierwszym wymogiem jest zrozumieć, że tam obok nas umierają ludzie, że to nie jest konflikt wewnętrzny, to jest agresja. W tym momencie nie jest ważne, czy były dawniej jakieś konflikty wojenne, oskarżenia, to jest agresja, która jednocześnie zabija i niszczy. Zabija ludzi – cywili, dzieci, matki – i niszczy kulturę. Jeżeli to zrozumiemy, to potem nasza obojętność musi być przezwyciężona taką formą pomocy, na jaką nas stać. Oni [społeczeństwo ukraińskie] w pewnym sensie walczą o wolność, więc każdy z nas musi pomyśleć, w jaki sposób im pomóc. Dzisiaj na tym polega niepozostawanie obojętnym.

Następnie Marian Turski wygłosił wykład pod tytułem: Dlaczego powstanie wybuchło tak późno?, w którym omówił genezę i historię powstania w getcie warszawskim. Wśród gości uroczystości był dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Zygmunt Stępiński.

Marian Turski urodził się w 1926 r. w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz. Miał czternaście lat, kiedy trafił do łódzkiego getta, gdzie działał w podziemnej organizacji Lewica Związkowa. Jednym z ostatnich transportów w 1944 r. został wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau. Tam Niemcy zamordowali jego ojca i brata.

W 1945 r. przeżył dwa marsze śmierci: w styczniu – z Auschwitz do Buchenwaldu, w kwietniu – z Buchenwaldu do Theresienstadt, gdzie 8 maja w stanie bliskim agonii doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał na Dolnym Śląsku, w 1949 r. przeniósł się do Warszawy. Jest historykiem i dziennikarzem. Od 1958 roku kieruje działem historycznym tygodnika „Polityka”. Napisał, opracował i zredagował kilkanaście książek, między innymi „Lumumba i jego kraj” (Warszawa 1962), „Operacja „Terminal”„ (Warszawa 1965), „Byli wówczas dziećmi” (Warszawa 1975), „Ruch Pokoju. Ludzie, fakty” (Warszawa 1975), „Losy żydowskie. Świadectwo żywych” (tom I – Warszawa 1996, tom II – Warszawa 1999, tom III – Warszawa 2006), „Polish Witnesses to the Shoah” (Londyn 2010), „Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu” (wraz z Haliną Taborską, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2019), „Co ofiary wiedziały o swoim losie” (Kraków 2020).

Otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta stołecznego Warszawy, między innymi za wieloletni wysiłek prowadzący do powstania na Muranowie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, oraz wysokie odznaczenia Polski, Francji, Niemiec, Finlandii, Luksemburga, Austrii. Od początku pełni funkcję przewodniczącego Rady Muzeum POLIN. Zasiada we władzach: Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Rady Domu Konferencji w Wannsee – Miejsca Pamięci i Edukacji Historycznej w Berlinie. Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, a w 2021 r. został wybrany jego prezydentem.

Doktor honoris causa to akademicki tytuł honorowy nadawany przez uczelnie osobom szczególnie zasłużonym dla nauki i kultury. Nie wymaga posiadania formalnego wykształcenia, ale nadawany jest zazwyczaj osobom o wysokim statusie społecznym lub naukowym.