Altman Tosia, właściwie Taube (Towa) Altman (24.08.1918, Lipno – 26.05.1943?, Warszawa) – działaczka syjonistyczna, członkini kierownictwa Ha-Szomer ha-Cair, znana przede wszystkim jako bojowniczka żydowskiego ruchu oporu w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, organizatorka podziemnych struktur Ha-Szomer ha-Cair, działaczka Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.

Urodziła się w Lipnie, w zamożnej rodzinie żydowskiej, jako córka Gustawa Altmana i Anny (Mani) z domu Gutkind. Jej ojciec Gustaw Altman był z zawodu zegarmistrzem; z czasem otworzył sklep jubilerski we Włocławku. Na podstawie danych zgromadzonych w instytucie Yad Vashem można przypuszczać, że Gustaw Altman był tożsamy z Gedalją Altmanem, ur. 1886 we Włocławku, zamordowanym w czasie Zagłady. W Zagładzie zginęła także matka Tosi – Anna (Mania, Chana) z domu Gutkind, przypuszczalnie także ur. 1886 we Włocławku. Oboje rodzice mieli przejść przez getta w Żychlinie i Warszawie, a śmierć ponieśli w niemieckim nazistowskim obozie Treblinka.

Jakkolwiek Altmanowie wywodzili się ze środowiska chasydzkiego, sprzyjali bardziej otwartym postawom. Znalazło to wyraz w zapewnieniu córce wykształcenia w języku polskim i hebrajskim. To ostatnie wynikało z syjonistycznych sympatii ojca. Tosia Altman uczęszczała zatem do gimnazjum hebrajskiego we Włocławku, a w wieku 11 lat wstąpiła do Ha-Szomer ha-Cair, gdzie szybko została instruktorką, wychowawczynią młodszych dziewcząt na koloniach szomrowych. W 1935 r. wzięła udział w IV Światowej Konwencji Ha-Szomer ha-Cair w Popradzie (obecnie Słowacja). Była też redaktorką gazetki w języku hebrajskim "Hanawadim". W tym okresie chciała wyemigrować do Palestyny, a w 1938 r. znalazła się nawet na kursie przygotowawczym w kibucu w Częstochowie. Plany uległy zmianie po powołaniu Tosi do centralnego dowództwa Ha-Szomer ha-Cair w Warszawie w 1938 roku.

Od początku okupacji niemieckiej zajmowała się organizacją żydowskiego ruchu oporu, w tym podziemnych struktur Ha-Szomer ha-Cair na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Należała do Żydowskiej Organizacji Bojowej. Jako łączniczka podróżowała po okupowanej Polsce, wykorzystując swój „aryjski” wygląd (jasne włosy, język polski). W 1941 r. wraz z Leą Koziebrodzką organizowała grupy samoobrony w getcie wileńskim. W latach 1941–1942 odwiedziła getta w Grodnie, Białymstoku, Częstochowie i Zagłębiu Dąbrowskim; sporządziła raporty o sytuacji w tamtejszych dzielnicach zamkniętych. 7 kwietnia 1942 r. wysłała z Hrubieszowa ostatni list do Palestyny. Współpracowała z Arie Wilnerem, łącznikiem pomiędzy ŻOB a Armią Krajową.

Wzięła udział w powstaniu w getcie warszawskim. 8 maja 1943 r. znajdowała się w bunkrze przy ul. Miłej 18, tym samym, w którym przebywał Mordechaj Anielewicz wraz z dowództwem powstania. Po ataku niemieckim udało jej wydostać się przez jedyne nieodkryte wyjście, a następnie przejść do bunkra przy ul. Franciszkańskiej 22. W nocy z 8 na 9 maja wyszła z getta kanałami wraz z ok. 30 bojownikami, na ul. Prostą; prowadził ich Symcha Ratajzer ps. Kazik. Po przewiezieniu przez podstawioną ciężarówkę do Łomianek, grupa ukryła się w lesie z zamiarem przystąpienia do partyzantki.

Po kilku dniach Tosia Altman, wraz z innymi członkami Ha-Szomer ha-Cair, powróciła do Warszawy. Ukrywała się na poddaszu zachowanej do dzisiaj fabryczki ozdób choinkowych Szymanowicza w podwórzu kamienicy przy ul. 11 Listopada 10. Miejsce to służyło wcześniej członkom podziemia krążącym między gettami na terenie okupowanej Polski. Złożyła relację z pacyfikacji bunkra przy Miłej członkini ŻOB Helenie Rufeisen.

24 maja 1943 r. wybuchł groźny pożar, w którym zginęło 8 osób. Jego przyczyną był podobno zapłon ichtiolu, który Tosia Altman przetapiała wytwarzając maść na ranę. Ratując życie, wyskoczyła przez okno. Ciężko poparzona została zatrzymana przez granatową policję, a następnie wydana Niemcom. Trafiła do szpitala, gdzie zmarła wskutek odniesionych poparzeń (być może także tortur i braku odpowiedniej pomocy), prawdopodobnie 26 maja 1943 roku.

W 1948 r. została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Bibliografia

• Rufeisen-Schüpper H., Pożegnanie Miłej 18. Wspomnienia łączniczki Źydowskiej Organizacji Bojowej, Kraków 1996.
• Shalev Z., Tosia Altman 1918–1943, [w:] Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia, Jewish Women’s Archive [online:] 27.02.2009, https://jwa.org/encyclopedia/article/altman-tosia [dostęp: 19.02.2020].