Zylberberg Rachel Lea, także Zilbergberg, ps. Sarenka (05.01.1920, Warszawa – 8.05.1943, Warszawa) – członkini Ha-Szomer ha-Cair, bojowniczka żydowskiego ruchu oporu w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.
Urodziła się w Warszawie, w religijnej rodzinie żydowskiej, jako córka Aleksandra i Maszy z domu Norwind. Rodzice prowadzili sklep przy ul. Nowolipki 34. Jej siostra Rut przeżyła Zagładę, zmarła w Izraelu. Rachela uczęszczała do żeńskiego gimnazjum i liceum „Jehudyjah” na ul. Długiej, które ukończyła w 1939 roku. W tym czasie, „trochę po kryjomu” wstąpiła do lewicowej, syjonistycznej organizacji Ha-Szomer ha-Cair.
Na początku wojny, wraz z mężem Moszem Kopitą, wyjechała z Warszawy do Wilna. Przez krótki czas mieszkała w kibucu razem z innymi członkami Ha-Szomer ha-Cair (m.in. Mordechajem Anielewiczem, Tosią Altman, Chają Grossman, Józefem Kapłanem), a po jego zlikwidowaniu w 1940 r., ukrywała się w klasztorze sióstr dominikanek w Kolonii Wileńskiej, wraz z ok. 20 działaczami Ha-Szomer ha-Cair, m.in. Abą Kownerem i Jurkiem Wilnerem.
20 lutego 1941 r. urodziła córkę Maję. Mosze Kopito zginął, zastrzelony przez Niemców na ulicy w Wilnie. Po tych wydarzeniach wróciła do Warszawy, prawdopodobnie razem z Chają Grossman. Wcześniej umieściła córkę pod przybranym nazwiskiem Jadwiga Sogak (Suchak?), sierocińcu w Wilnie. Maja prawdopodobnie przeżyła Zagładę.
Od stycznia 1942 r. przebywała w getcie warszawskim, gdzie pracowała w kooperatywie krawieckiej razem z Mirą Fuchrer i Tową Frenkel. Mieszkała przy ul. Nowolipie 40a. Od początku aktywnie włączyła się w organizowanie podziemia w getcie. Na spotkaniach informowała o skali eksterminacji Żydów na Litwie, w tym o zbrodni w Ponarach; przekonywała do oporu zbrojnego.
Wzięła udział w powstaniu w getcie warszawskim. Zginęła 8 maja 1943 r. w bunkrze przy ul. Miłej 18. Jej nazwisko widnieje na kamiennym obelisku upamiętniającym powstańców.
W 2012 r. siostrzeniec Racheli Zylberberg, Ofer Aloni, znalazł pudełko ze zdjęciami oraz kilkoma listami w języku polskim, pisanymi przez „Sarenkę” z Litwy do swojej siostry Rut. Był tam oryginał zdjęcia z 1938 r., na którym Rachela pozuje z Mordechajem Anielewiczem, Mosze Dombem, Szifrą Sokolką oraz Cwi Braunem.
Bibliografia
- Grupińska A., Odczytanie listy. Opowieści o warszawskich powstańcach Żydowskiej Organizacji Bojowej, Kraków 2003
- Wittis-Shomron A., Youth in Flames: A Teenager's Resistance and Her Fight for Survival in the Warsaw Ghetto, 2002
- Neustadt M., Destruction and rising: the epic of the Jews in Warsaw, 1946
- Bernard M., Walka i zagłada warszawskiego getta, Warszawa 1959.
