Ganiewski (Gancwol) Adolf (27.12.1870, Warszawa – 25.08.1942, obóz zagłady Treblinka II) – fotograf, kronikarz Siedlec, społecznik, filantrop.

Adolf Hubert Gancwol urodził się 27 grudnia 1870 r. w Warszawie w rodzinie Marii z domu Grundhand i Hermana Gancwola. Działalność fotograficzną prowadził w Siedlcach od 1895 do sierpnia 1942 r., kiedy to został aresztowany i przesiedlony do getta. Jego zakład fotograficzny „A. Gancwol” znajdował się przy ul. Ogrodowej 29 (obecnie Sienkiewicza 33).

Gancwol brał czynny udział w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym Siedlec. W czasach zaborów był członkiem wielu organizacji, stowarzyszeń: Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, którego celem było finansowanie rozwoju handlu, przemysłu i gospodarstw rolnych, sekcji fotograficznej Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego powołanego w 1908 r., a także Koła Przyjaciół Akademika Polskiego.

W roku 1913 r. zainicjował (pisząc do gazety „Głos Podlasia”) stworzenie stypendium im Stanisława Sunderlanda przy Gimnazjum Podlaskim im. T. Radlińskiego – wpłacił na tej cel pierwsze 10 rubli; inicjatywa została jednak zablokowana przez carskie władze, a sam Gancwol wraz z redaktorem gazety, ukarany karą 25 rubli z możliwością zamiany na dwutygodniowy areszt[1.1].

Po wybuchu I wojny światowej działał w Komitecie Obywatelskim, który zajmował się pomocą i zaopatrzeniem miasta. W roku 1917 kandydował na radnego Rady Miejskiej.

W 1925[1.2] lub 1928[1.3] r. Adolf Gancwol zmienił nazwisko na Ganiewski i ożenił się ponownie – z Lucyną Emilią z domu Gebel. Pierwszą żoną była Leokadia Gancwolowa. Według wspomnianych źródeł również w tym okresie zmienił wyznanie z mojżeszowego na ewangelickie. W publikacji Neofici polscy, materyały historyczne[1.4], znajdujemy jednak informację, iż "Gancwol (Ganzwohl) Adolf Hubert, właściciel zakładu fotograficznego w Siedlcach, lat 33, syn fotografa Hermana Ganzwola" zmienił wyznanie na augsbursko-reformowne (kalwińśkie) w roku 1903”. 

Do 1930 r. Ganiewski pełnił funkcję kierownika kina Światowid w Siedlcach, znajdującego się przy ul. Pięknej 9, w kamienicy należącej do Herszka, Chaima i Abrama Kapłanów. Było to jedyne kino w Siedlcach wyświetlające filmy dla dzieci. Ganiewski pozwalał najuboższym sierotom oglądać kreskówki bezpłatnie.

W 1933 r. był członkiem Komitetu Okręgu Podlaskiego Polskiego Czerwonego Krzyża. W początkach okupacji niemieckiej 1939 r. ufundował karabin maszynowy „żeby polskie wojsko miało broń”[1.5].

Po wybuchu II wojny światowej wspomagał również finansowo kuchnię polową prowadzoną przez młodzież żydowską na rzecz głodujących ofiar wojny.

W marcu 1942 r. został aresztowany przez Niemców i przesiedlony do utworzonego 2 sierpnia 1941 r. getta zamkniętego; mieszkał u dentysty Gielbfisza. Przez jakiś czas przebywał też w getcie warszawskim. Odrzucał oferty pomocy w ucieczce i ukrywaniu się; nie chciał narażać innych na represje.

24 sierpnia 1942 r., w trakcie akcji likwidacyjnej getta siedleckiego, został wywieziony przez Niemców do obozu zagłady w Treblince i nazajutrz zamordowany. Jego żona Emila Ganiewska, podejmując próbę ratowania męża, została zastrzelona przez niemieckiego oficera w lasach, w pobliżu obozu, 26 sierpnia 1942 roku.

Spuściznę fotograficzną Adolfa (Gancwola) Ganiewskiego przechowuje Muzeum Regionalne w Siedlcach.

Imieniem Gancwola nazwana jest jedna z ulic w Siedlcach.

Czytaj więcej

• Zakład fotograficzny A. Gancwol w Siedlcach

Bibliografia

• Kordaczuk S., Siedlecki fotograf Adolf (Gancwol) Ganiewski 1870-1942, Siedlce 2009
• Kopówka E., Żydzi w Siedlcach 1850-1945, Siedlce 2009