Berlewi Henryk

Berlewi Henryk (20.10.1894, Warszawa – 02.08.1967, Paryż) – malarz, teoretyk i krytyk sztuki.

Henryk Berlewi urodził się w Warszawie, gdzie w latach 1904-1909 studiował w Szkole Sztuk Pięknych. Studia kontynuował w akademii sztuk pięknych w Antwerpii, École des Beaux-Arts w Paryżu (1911–1912) i warszawskiej Szkole Rysunkowej (1913).

Wczesną twórczość Berlewiego cechował silny wpływ ekspresjonizmu i Marca Chagalla (Wesele żydowskie w Polsce, Chonon i Lea – plakat do Dybuka). W latach 1914–1918 zainteresował się dadaizmem i futuryzmem. W 1921 r. dzięki znajomości z El Lissickim pogłębił zainteresowania konstruktywizmem i suprematyzmem. Poglądy artystyczne Berlewiego ugruntowały się podczas pobytu w Berlinie (1922–1923), gdzie zetknął się z czołowymi twórcami awangardy europejskiej: Theo van Doesburgiem, Vikingiem Eggelingiem, Ludwigiem Miesem van der Rohe i László Moholy-Nagyem.

Po powrocie do Polski włączył się w działalność ruchu awangardowego, został członkiem grupy Blok. Zafascynowany pięknem i magią maszyny, Berlewi wprowadził do malarstwa technikę inspirowaną jej precyzją – mechanofakturę, której teorię opracował jeszcze w Berlinie (Mechanofaktura, Warszawa 1924). Mechanofaktura polegała na mechanicznym odtwarzaniu uporządkowanych, schematycznych form (linii prostych i figur geometrycznych) za pomocą perforowanych szablonów. Kolorystyka ograniczała się do czerni i bieli, niekiedy ożywionych czerwienią (Mechanofaktura — Blanc-rouge-noire ,1924; Konstrukcja mechanofakturowa, ok. 1924). Po 1926 r. powrócił do sztuki przedstawiającej.

W 1928 r. opuścił Polskę i na stałe zamieszkał w Paryżu, gdzie zajmował się głównie malowaniem portretów. Brał udział w życiu artystycznym awangardy europejskiej, wystawiał m.in. w Paryżu, Berlinie, Zurychu, Londynie, Nowym Jorku, podczas pobytu w Polsce w 1966 r. – w Warszawie, Łodzi, Zielonej Górze. Zagadnieniami mechanofaktury zajął się ponownie w 1957 r., prowadząc ożywioną działalność i uczestnicząc w licznych wystawach sztuki abstrakcyjnej.

Jego matka, Helena Berlewi (pseudonim Hel Enri) również była malarką.

Magdalena Tarnowska