Anna Stupnicka-Bando
Tematy
Miejsca powiązane
Biogram rozmówcy
Anna Stupnicka-Bando urodziła się w 1929 r. w Końskich. Jej ojciec był przed wojną starostą w Końskich, matka, Janina Stupnicka, z d. Wójcik, pracowała jako nauczycielka, następnie zaś po ukończeniu Wyższej Szkoły Nauk Politycznych i rozstaniu z mężem zatrudniona została w administracji wojskowej. Przed wojną Janina Stupnicka-Bando uczęszczała do szkoły Sióstr Zmartwychwstanek i mieszkała wraz z matką i babką na Żoliborzu.
We wrześniu 1939 r. Janina Stupnicka została wraz z rodziną, jako pracownik wojskowy, ewakuowana z Warszawy. Po dotarciu do granicy rumuńskiej, pod wpływem matki, podjęła jednak decyzję o powrocie do okupowanej stolicy przez Wołyń. Po krótkim pobycie w Brześciu wraz z matką i córką nielegalnie przekroczyła granicę i powróciła na Żoliborz.
W czasie okupacji matka Anny Stupnickiej-Bando zajmowała się prowadzeniem ksiąg meldunkowych i administracji domów. Wykorzystując przepustkę pozwalającą na swobodne wchodzenie do getta, zimą 1941 r. wyprowadziła stamtąd przy pomocy córki żydowską dziewczynkę, Lilianę Alter, córkę działacza Bundu, Hilarego Altera.
Od 1941 r., aż do wybuchu powstania warszawskiego Lilka ukrywana była przez Janinę i jej córkę w ich mieszkaniu na Żoliborzu. Liliana, jako Krysia Wójcik, wraz z Anną Stupnicką-Bando, brała w tym czasie m. in. udział w tajnym nauczaniu. Żoliborskie mieszkanie stało się również miejscem częstych wizyt innych ukrywanych Żydów: Ryszarda Grynberga i Mikołaja Borensteina.
Po wybuch powstania warszawskiego Liliana Alter przebywała wraz z rodziną w piwnicach domu, w którym Stupnickie zamieszkiwały w czasie okupacji. Anna Stupnicka-Bando pracowała dodatkowo jako sanitariuszka, organizując jeden z powstańczych punktów medycznych. Po zakończeniu powstania cała rodzina, wraz z Lilianą trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie. Obecnie Anna Bando jest na emeryturze. Z zawodu jest lekarzem neurologiem. Podobnie jak jej matka, Janina Stupnicka, została odznaczona medalem Sprawiedliwych.
Opis sytuacji rozmowy
Rozmowa zarejestrowana w Warszawie, w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Streszczenie
- Rodzice, ich rozejście się, pozostanie z matką, dzieciństwo w Warszawie, wykształcenie i praca matki w administracji wojskowej, oddanie do sióstr felicjanek, 0:00:30
- Mieszkanie przed wojną, nauka w szkole, założenie przez matkę szkoły specjalnej, gosposie, domy na Żoliborzu i współczesne spotkania z ekipami filmowymi, 0:06:26
- Rozpoczęcie edukacji, szkoła powszechna, oficjalna nauka i tajne komplety w czasie okupacji, 0:15:05
- Wybuch wojny, bombardowanie Warszawy, odebranie ze szkoły przez matkę, ewakuacja do Rumunii, powrót do Polski, 0:19:17
- Droga przez Wołyń, dotarcie do wujostwa w Brześciu, 0:22:35
- Nauka w szkole rosyjskiej, próby powrotu do Polski przez zieloną granicę, dotarcie wujostwa na Żoliborzu, spotkanie z Niemcami i trudy przeprawy do Polski, 0:27:20
- Powrót do mieszkania w Warszawie, przeprowadzka do mniejszego mieszkania, historia przedwojennej ucieczki ze szkoły, 0:39:09
- Zaangażowanie matki w konspirację i praca w Czerwonym Krzyżu, praca na terenie getta, dożywianie żydowskiej rodziny Śledź, wizyty z matką w getcie i szmuglowanie żywności, postawa matki i postawy młodzieży w czasie okupacji, 0:45:48
- Wspomnienia z wizyt w getcie, zapachy getta, warunki życia w getcie, praca matki w getcie, losy rodziny śmierć, obrus jako podziękowanie za pomoc, obrus jako talizman wojennych losów, przekazane obrusu do Muzeum, 0:57:01
- Wyprowadzenie żydowskiej dziewczynki z getta, ojciec wyprowadzonej dziewczynki, spotkanie z Lilianą i jej ojcem w mieszkaniu w getcie, pożegnanie Lilki z ojcem, dotarcie z Lilką na Żoliborz, 01:11:10
- Nowa tożsamość Lilki, wygląd Lilki i zagrożenie rozpoznaniem, życie codzienne w okresie przechowywania dziewczynki, 01:26:40
- Opuszczanie mieszkania, wakacje w Michalinie, wyżywienie w czasie okupacji, praca matki, obowiązki domowe, nauczanie w czasie okupacji, 01:31:31
- Zagrożenia związane z przechowywaniem Lilki, ukrywanie się na dachu przed obławą niemiecką, sąsiadka, Frau Engel, i ukrywanie Lilki w „spiżarni”, mieszkańcy Żoliborza i ukrywanie Żydów w dzielnicy, wizyty doktora Borensteina, 01:41:48
- Udział matki w konspiracji, sposoby wyrabiania fałszywych dokumentów, konspiracyjni fałszerze, 01:56:30
- Pomoc Żydom - doktor Borenstein i Rysio Grynberg, ukrywanie Rysia u ciotki, przy ul. Złotej, wizyty Róży Barlińskiej, losy rodziny ciotki i ich kontakty z ukrywanymi Żydami, fotografia płonącego w czasie powstania getta, 02:00:06
- Obowiązki domowe przed wybuchem powstania warszawskiego, wybuch powstania i organizacja punktu sanitarnego przy ul. Mickiewicza, życie w piwnicach, bombardowania, 02:12:22
- Działanie punktu sanitarnego, pułk „Żywiciela” w ostatnich dniach powstania i śmierć córki wuja, ostatnie dni powstania i wyjście z Warszawy do obozu w Pruszkowie, 02:21:09
