Jolanta Chmurowska
Tematy
Miejsca powiązane
Biogram rozmówcy
Jolanta Chmurowska urodziła się w Staszowie w 1933 r. Po opuszczeniu rodziny przez ojca, który ze względu na problemy ze znalezieniem pracy przeprowadził się do rodzinnego Olkusza, wychowywana była przez matkę w domu dziadków Raczyńskich. Duża część mieszkań w należącym do Raczyńskich domu wynajmowana była lokatorom żydowskim. W dzieciństwie Jolanta Chmurowska była stałym bywalcem w mieszkaniach znajomych Żydów, a jej rodzina utrzymywała z nimi bliskie kontakty.
Najlepszą przyjaciółką Jolanty Chmurowskiej z lat dziecięcych była mieszkająca z rodziną w domu Raczyńskich Ryfcia Najman. Dzięki wizytom u Najmanów Jolanta Chmurowska jeszcze bliżej poznała świat żydowskich obyczajów i świąt. W czasie wojny Ryfcia ukrywała się w Staszowie, następnie zaś na wschodzie Polski. Przeżyła wojnę i po jej zakończeniu wyemigrowała do Izraela. Z Jolantą Chmurowską spotkała się ponownie w pierwszych latach powojennych, następnie zaś w czasie wizyty z rodziną w Polsce. Okres okupacji był tragicznym czasem również dla rodziny Raczyńskich, głównie ze względu na pobyt i śmierć w obozie koncentracyjnym brata dziadka, Ignacego Raczyńskiego.
Po wojnie Jolanta Chmurowska kontynuowała przerwaną w czasie okupacji naukę. W wieku 18 lat, tuż przed maturą, została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i spędziła trzy miesiące w więzieniu z powodu związków z konspiracyjną organizacją antykomunistyczną Młode Wojsko Polskie. Pobyt w areszcie spowodował problemy w przystąpieniu do edukacji uniwersyteckiej, jednak Jolancie Chmurowskiej udało się ukończyć studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Po krótkim okresie pracy w przedsiębiorstwie budowlanym i banku rozpoczęła pracę pedagoga, którą kontynuowała do przejścia na emeryturę.
Opis sytuacji rozmowy
Rozmowa została zarejestrowana w mieszkaniu Rozmówczyni w Staszowie.
Streszczenie
- Dzieciństwo w domu dziadków w Staszowie, żydowscy lokatorzy domu, przyjaźń z Ryfcią Najman, okupacyjne losy Ryfci i jej zdjęcia, 0:01:47
- Żydzi w Staszowie przed wojną, życie codzienne Żydów staszowskich, wizyty w domu Najmanów i obchodzenie świąt żydowskich, 0:10:39
- Sposoby zarobkowania i stosunki społeczne wśród Żydów staszowskich, historia miłości Trany Wolman i Polaka, Adama Ćwikło, 0:23:14
- Sklepy żydowskie i handel przed szabasem, 0:31:23
- Stosunki z żydowskimi lokatorami, żydowscy szewcy w Staszowie, konkurencja żydowskich i polskich rzemieślników, zajęcia lokatorów domu, 0:32:53
- Zacieśnienie kontaktów z lokatorami przed wybuchem wojny, pierwsze dni września i ukrywanie się w lesie, wkroczenie Niemców do Staszowa, pierwsze represje antyżydowskie, 0:43:05
- Uratowanie życia dzięki sprowadzeniu lekarza przez znajomą Żydówkę po godzinie policyjnej, 0:50:40
- Początki okupacji: znajomości Żydów z Niemcami, koncert znajomych Żydówek z oficerem niemieckim, 0:53:04
- Wysiedlenie do getta, roboty przymusowe, likwidacja getta i opowieść rolnika dostarczającego podwodę, ocalenie Ryfci i powojenne spotkania, 0:55:07
- Rozstrzelanie ukrywającej się Żydówki z dzieckiem, ukrywanie dziecka przez ciotkę Chorzelską, uratowanie chłopca przez woźnego Belkę, ukrywanie Żydów przez rodzinę kolejarzy pod okiem Niemców, 01:03:15
- Rodzice i historia rodziny, aresztowanie brata dziadka, śmierć Ignacego Raczyńskiego 01:10:46
- Nauka w czasie okupacji, tajne nauczanie, warsztaty krawieckie w bożnicy, 01:20:57
- Bombardowanie Staszowa i przejście frontu, wysiedlenie, powrót do Staszowa i wznowienie nauki, 01:26:37
- Dziadek Raczyński, jego bracia i ich zamiłowanie do nauki, wkroczenie Sowietów i ich podziw dla dziadka, przechowanie biblioteki szkolnej w domu rodzinnym, bombardowanie, kontyngenty w czasie okupacji i donosicielstwo, 01:30:50
- Koniec wojny, dalsza edukacja, aresztowanie przez UB i pobyt w więzieniu, niezdanie egzaminu na medycynę przez plamę na życiorysie, studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, problemy ze znalezieniem pracy, 01:42:51
- Praca w przedsiębiorstwie remontowo-budowlanym, remonty domów pożydowskich, praca w banku, 01:49:05
- Małżeństwo i przeprowadzka do Złotoryi, praca w szkole, 01:55:00
- Prymusowa sprzedaż ziemi w Staszowie, praca w szkole w Staszowie, śmierć męża, opis członków rodziny, 01:58:39
- Losy Ryfci: ukrywanie w Staszowie, rozpoznanie przez znajomą Polkę, ucieczka z miasta, emigracja do Izraela, małżeństwo ze Staszowianinem, pokazywanie zdjęć Ryfci, jej rodziny, domu i miejsca, w którym się ukrywała, informacja o śmierci przyjaciółki, 02:04:31
- Kirkut w Staszowie, macewy wykorzystane do brukowania ulic, rynek i zniszczenie synagogi, 02:13:54
- Powrót Ryfci do Staszowa po wojnie, powroty Żydów i przejmowanie własności żydowskiej przez państwo, 02:18:53
- Aresztowanie przez UB, pobyt w więzieniu, torturowanie i ciężkie wyroki kolegów, 02:22:38
- Studia w Lublinie, powrót do Staszowa, polski patriotyzm w edukacji, kontakty z Żydami po powrocie do Staszowa, 02:34:41
- Holokaust w programach nauczania w czasach komunistycznych, wątki propagandowe w socjalistycznym modelu edukacji, 02:45:14
- Powroty Żydów i poszukiwanie korzeni, spotkanie z Ryfcią i przekazanie klucza do jej mieszkania, opinia na temat przejmowania własności żydowskiej po wojnie, 02:47:52
- Wątki żydowskie w programach nauczania, stosunki polsko-żydowskie, antysemityzm i potrzeba tolerancji, małżeństwa polsko-żydowskie w przedwojennym Staszowie – donosicielstwo i pomoc w czasie okupacji 02:56:18
- Wspólne oglądanie fotografii, 03:07:17