Miasteczko Bobowa, położone nad rzeką Białą, jest jedną z najstarszych osad na tym terenie. Miejscowe legendy podają, że Bobowa jako ludna osada istniała przed najazdem Tatarów i została doszczętnie zniszczona w 1240 roku[1.1]. Nie ma jednak żadnych wzmianek historycznych na ten temat.
Pierwsze relacje historyczne o Bobowej pochodzą z początku XIV wieku. W dokumencie lokacyjnym Jakubowic koło Nowego Sącza, wystawionym przez Jadwigę, wdowę po Władysławie Łokietku, dla klarysek sądeckich w 1339 r., znalazła się wzmianka, że mieszkańcy Jakubowic zobowiązani będą płacić czynsze „według zwyczajów miasta Bobowa”[1.2] Oznacza to, że Bobowa była lokowana na prawie magdeburskim przed rokiem 1339.
Bobowa była centrum gospodarczym kompleksu włości rodu Gryfitów z Bobowej. Świadczy o tym m.in. szereg szlaków handlowych i komunikacyjnych biegnących wokół niej. Ród ten, lokując miasteczko chciał podnieść jego znaczenie gospodarcze, a także swój prestiż. Szybko utworzono także w Bobowej parafię rzymskokatolicką. Wymieniają ją wykazy świętopietrza z lat 1346–1358[1.3]
Ciekawostką jest, iż podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku, ród Gryfitów wystawił jedną swoją chorągiew, którą dowodził Zygmunt Bobowski[1.4]. Ponieważ ród nadal rozwijał się tak prężnie, miasteczko w XV w. miało kilku właścicieli[1.5]. Powodowało to silne rozdrobnienie ziem, co niekorzystnie wpływało na rozwój gospodarczy. Bobowa jednak nie była pod tym względem wyjątkiem na mapie Polski. Taki los spotkał większość miasteczek, lokowanych na prawie magdeburskim[1.6]. Mieszkańcy Bobowej, oprócz handlu i rzemiosła, trudnili się także rolnictwem. Pomimo, iż handel i rzemiosło już wtedy były rozwinięte w znacznym stopniu, na przywileje cechowe przyszło Bobowej czekać aż do XVI w., do czasów panowania rodu Jordanów.
Pierwszym wójtem Bobowej, znanym z imienia i nazwiska był Jan Lempart, a zmiany właścicieli nastąpiły na początku XVI wieku. Wtedy to część ziem wykupił Mikołaj Gliński, jednak brak źródeł historycznych na temat wielkości tych obszarów. Wiadomo natomiast, że nie zabawił tam długo, bo już ok 1520 r., właścicielem był Achacy Jordan z Zakliczyna, herbu Trąby.[1.7] Od tej pory miasteczko przeszło we władanie rodu Jordanów[1.8]. Stan ten utrzymał się aż do około 1625 r., kiedy to na krótki czas panowanie przejął ród Tarnowskich, aby potem przekazać je rodzinie Laskowskich. Ostatecznie, ok. 1740 r., Bobowa przeszła ma własność Stanisława z Łętowa – Łętowskiego. Pozostawała pod panowaniem jego rodu aż do 1806 r., kiedy to sprzedano ją Michałowi Miłkowskiemu, dziedzicowi Siedlisk. Od 1872 r. właścicielem, a później także burmistrzem Bobowej, był Aleksander Kossakiewicz, a po jego śmierci w 1887 r., miasteczko od spadkobierców odkupił Bolesław Wieniawa-Długoszowski, powstaniec z 1863 roku. Ostatnim właścicielem Bobowej był jego syn – Kazimierz. W 1945 r. grunty dworskie zostały zawłaszczone i poddane parcelacji przez władzę ludową[1.9]
Liczba ludności Bobowej powoli, ale systematycznie wzrastała. Przypuszczać można, że na przełomie XIV i XV w. było to dość spore miasteczko, gdyż oprócz kamiennego kościoła p.w. WW. Świętych, wybudowano też dwa kościółki z drewna (p. w. Św. Krzyża i Św. Zofii). Wybudowanie tych świątyń świadczyło dodatkowo nie tylko o pobożności, ale i zamożności ludności Bobowej. Jednak źródła dotyczące tego okresu podają tylko liczbę domów, a nie mieszkańców[1.10]. Dokładniejsze informacje z zakresu rozwoju demograficznego i statystyki, podparte wiarygodnymi danymi empirycznymi (np. spisy ludności czy księgi parafialne) odnoszą się dopiero do XIX wieku. Na początku XIX w. liczba ludności wynosiła około 1100 mieszkańców, natomiast przed 1914 r. – wzrosła do 1800.
W średniowieczu ludność Bobowej była jednolita zarówno pod względem narodowościowym, jak i wyznaniowym – Polacy wyznania rzymskokatolickiego. Sytuacja zmieniła się, kiedy w 1732 r., za czasów dziedzica Michała Jaworskiego sprowadzeni zostali Żydzi, którzy po osiedleniu się otrzymali od dziedziców szereg przywilejów handlowych. Społeczność żydowska dosyć szybko rozrosła się liczebnie i stworzyła zamożną gminę wyznaniową. Żydzi trudnili się przede wszystkim chałupnictwem i handlem[1.11].
Na przestrzeni stu lat XIX w. obserwuje się silne wahania w stanie zaludnienia miasteczka. Dla I połowy XIX w. wytłumaczeniem są klęski żywiołowe, jakie nawiedzały Galicję Zachodnią: między rokiem 1835 a 1870 – nieurodzaj, a w 1847 r. epidemia cholery. Spowodowały one silny spadek populacji Bobowej i okolic. Powód spadku ludności w II połowy tego samego wieku był zgoła inny – emigracja spowodowana dwoma czynnikami: pożarem miasta w 1889 r. oraz zarobkowa (do Stanów Zjednoczonych)[1.12]. W 1876 r. powstało połączenie kolejowe na linii Tarnów – Muszyna.
W 1934 r., po reformie administracyjnej, Bobowa utraciła prawa miejskie. Odzyskała je dopiero w 2009 r., przy okazji jubileuszu 670-lecia istnienia.
- [1.1] Majcher K., Bobowa. Historia, ludzie, zabytki, Bobowa 1991, s. 6.
- [1.2] Codex Diplomaticus Poloniae, t. III, Warszawa 1853, s. 201; Kumor B., Kolegiata WW. Świętych w Bobowej, "Currenda" 1958, r. 108, s. 561; Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, t. 3, red. W. Michalus, Kraków 1968.
- [1.3] Acta Camerae Apostolicae, red. J. Ptaśnik, Kraków 1913, ss. 185, 195; Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, red. W. Michalus, Kraków 1968, s. 310.
- [1.4] Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, t. 3, Kraków 1968, s. 309.
- [1.5] Michalak J., Gorlice, Biecz, Wysowa Zdrój i okolice: przewodnik turystyczno-krajoznawczy, Krosno 2002, s. 98.
- [1.6] Majcher K., Bobowa. Historia, ludzie, zabytki, Warszawa 2008, s. 14.
- [1.7] Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, red. W. Michalus, Kraków 1968, s. 314.
- [1.8] Majcher K., Bobowa. Historia, ludzie, zabytki, Warszawa 2008, s. 17.
- [1.9] Majcher K., Bobowa. Historia, ludzie, zabytki, Warszawa 2008, ss. 22–27.
- [1.10] Biblioteka Jagiellońska, rkps 5484 III. Taryfa podymnego w województwie krakowskim.
- [1.11] Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, t. 3, red. W. Michalus, Kraków 1968, s. 326.
- [1.12] Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., [w:] Nad rzeką Ropą, red. W. Michalus, Kraków 1968, ss. 324–325.