Wieś Buk istniała już w XIII wieku. Pierwsza zachowana wzmianka o Buku pochodzi z 1257 roku. Lokacji Buku na prawie magdeburskim dokonał książę Przemysł II, najprawdopodobniej przed 1296 rokiem[1.1]. W owym czasie Buk był własnością biskupów poznańskich. Od tego momentu miasto przeżywało okres rozwoju gospodarczego. Był to wówczas ważny ośrodek handlowo-rzemieślniczy, świadczący usługi dla okolicznych osad położonych pośrodku wielkich borów bukowych. Do rozwoju handlu przyczyniło się prawo organizowania jarmarków oraz istnienie komory celnej. 

Prawdziwy rozkwit miasta nastąpił w XV i XVI wieku. Buk w tamtym czasie był zaliczany do największych i najbardziej znaczących miast Wielkopolski. Miasto było wówczas otoczone murami obronnymi. Powstawały w nim liczne cechy rzemieślnicze. Najstarszym znanym cechem był cech rzeźnicki. Oprócz tego pojawiły się także cechy: krawców, szewców, kuśnierzy, sukienników, iglarzy i grzebienników, kowali, ślusarzy, bednarzy, kołodziejów i młynarzy. Na początku XVI w. wybudowano wodociąg. Niedługo potem miasto posiadało już swoja szkołę, szpital i łaźnia miejską. O randze Buku świadczył fakt, że miasto odwiedził król Władysław Jagiełło. Prawdopodobnie przebywali tu także kolejni królowie - Zygmunt Stary i Henryk Walezy. Odwiedzali oni dostojników kościelnych diecezji poznańskiej, którzy byli właścicielami miasta i tutaj posiadali swoje rezydencje. W mieście i okolicy obowiązywał zakaz osiedlania się innowierców.

W XVII w. nastąpił upadek Buku. W 1655 r. miejscowość została zniszczona przez wojska szwedzkie. W 1710 r. ludność miasta zdziesiątkowała epidemia. Po tych klęskach gwałtowanie spadła liczba mieszkańców miasta. W 1733 r. Buk liczył zaledwie 140 mieszkańców. Dokonujący sie w ciągu XVIII w. rozwój miasta nie doprowadził do odbudowania jego dawnej pozycji w Wielkopolsce, mimo kilkakrotnego wzrostu liczby mieszkańców, która w końcu okresu przedrozbiorowego w wynosiła 847.

W 1793 r., na mocy II rozbioru Polski, Buk znalazł się w zaborze pruskim. Miasto stało się częścią nowo powstałych Prus Południowych. Dzięki pruskiemu prawu Żydzi uzyskali wówczas prawo osiedlania się w Buku. Biskupi zostali pozbawieni swoich dóbr. Językiem urzędowych stał się niemiecki. Tutejsza ludność polska stopniowo była poddawana procesowi germanizacji. Germanizacja szła jednak opornie, o czym może świadczyć fakt, że w okresie Wiosny Ludów bukowianie podjęli walkę o odzyskanie niepodległości. Karą za ten czyn było przeniesienie siedziby powiatu z Buku do Nowego Tomyśla. W 1858 r. w mieście wybuchł ogromny pożar, który strawił prawie cały rynek wraz z ratuszem i przyległymi ulicami.

Po I wojnie światowej Buk wrócił w granice niepodległej Polski. W 1919 r. powstańcy wielkopolscy zajęli miejscowość. W tym samym roku powstała Rada Miejska. Na swoim pierwszym posiedzeniu ustanowiono pierwsze polskie władze. Pierwszym polskim burmistrzem został Konstanty Scholl. Po jego rezygnacji burmistrzem wybrano Maksymiliana Hollanda, który funkcje te pełnił do wybuchu II wojny światowej. Większość mieszkańców Buku stanowiła ludność polska przy niewielkim udziale Niemców i Żydów.

W dniu 10.09.1939 r. do miasta wkroczyły wojska niemieckie. Nastąpiły liczne rewizje i aresztowania, ludność żydowska i część polskiej została wywieziona z miasta, a większość mienia, z warsztatami rzemieślniczymi włącznie, przejął okupant. Naziści zamordowali m. in. Franciszka Górczaka, posła na Sejm II RP. W latach niemieckiej okupacji prężnie działała w Buku i okolicach organizacja harcerska, której przywódca Tadeusz Wojtczak został aresztowany przez hitlerowców, a następnie zamordowany w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen[1.2]. W dniu 26.01.1945 r. Buk został wyzwolony spod okupacji niemieckiej przez wojska radzieckie[1.3].

Drukuj
Przypisy
  • [1.1] Z. Górczak, Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 98-99.
  • [1.2] Szerzej: H. Blimel, Okupacyjne harce. Szare Szeregi w Buku w okresie okupacji (1939-1945), Poznań 1991.
  • [1.3] Szerzej: A. Kowalczyk, Buk. Zarys Dziejów, Poznań 1989.