Cmentarz żydowski w Białej Rawskiej powstał prawdopodobnie w XVIII wieku. Nekropolia znajduje się na łagodnie opadającym zboczu rozległego, niewysokiego wzgórza poza miastem, przy ul. Polnej 46 (działka nr 88). Zajmuje działkę w kształcie trapezu o przybliżonych wymiarach 170 na 90 metrów (1,2857 ha). Granice nekropolii są czytelne dzięki reliktowi wału ziemnego. Przed Zagładą dominującym typem nagrobków były ustawione rzędowo macewy z piaskowca, ozdobione polichromiami. Na cmentarzu znajdowały się także groby miejscowych cadyków, do których pielgrzymowali pobożni Żydzi.

W okresie drugiej wojny światowej cmentarz został zdewastowany przez Niemców. Pomimo to, jeszcze pod koniec lat 50. XX w. znajdowało się tu wiele macew. Pod koniec lat 80. XX w. pracownicy Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie zidentyfikowali na cmentarzu fragment macewy pochodzącej z 1791 roku, tym samym stanowiącej jeden z najstarszych w skali całego Mazowsza zachowanych żydowskich nagrobków. W trakcie wizji terenowej w lipcu 2018 r. nie został on zlokalizowany ze względu na trudno dostępny teren, zarośnięty drzewami, krzewami i wysoką trawą.

Cmentarz w Białej Rawskiej został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 966-A z 30.05.1994 roku. Decyzję wydał Wojewódzki Konserwator Zabytków w Skierniewicach.

Do dziś przetrwały ukryte w wysokiej trawie relikty ok. 20 lub więcej nagrobków, przy czym zdecydowana większość to dolne partie wyłamanych macew z piaskowca. Widoczne ostatnie wiersze inskrypcji pozwalają stwierdzić, że na ogół są to pochówki osób zmarłych na przełomie XIX i XX wieku. Tylko dwie macewy można uznać za zachowane w całości.

Już w XXI w., w południowej części nekropolii, w miejscu dawnego ohelu, chasydzkie stowarzyszenie „Ohele Cadyków” wzniosło nagrobek cadyka Abrahama Mojżesza syna Symchy Bunema z Przysuchy (zm. 27.12.1829). Miejsce pochówku cadyka zabezpieczono betonowym fundamentem. W pobliżu tego pomnika także składane są fragmenty nagrobków.

 

Drukuj