Według legendy założycielem Ciężkowic był Cieszko, rzekomy „stryj Mieszka I”, wędrujący wraz ze swą drużyną przez Małopolskę. Zabłądził kiedyś na polowaniu, a woje natknęli się na nieznaną krainę. Wielu z nich ziemie te spodobały się tak bardzo, że osiedlili się tam, na cześć wodza nazywając osadę Cieszkowicami.

Najstarsze historyczne informacje na temat Ciężkowic pochodzą z aktu datowanego na lata 1123–1125. W dokumencie tym biskup Tusculum i legat papieża Kalista II na Polskę i Węgry – Idzi, wymienia i zatwierdza posiadłości klasztoru tynieckiego. Wśród nich znalazła się wieś Cecouici – pod tą nazwą kryje się osada Ciężkowice. Przypuszcza się, że Ciężkowice istniały już w XI w., a były wówczas centrum gospodarczym całego terytorium klasztornego, położonego nad rzeką Białą. Potwierdzenie przynależności do dóbr opactwa tynieckiego stanowi także inny dokument dotyczący Ciężkowic. Mowa o bulli papieża Grzegorza IX z 1229 roku[1.1].

W okresie panowania Kazimierza Wielkiego porządkowano sprawy własności królewskich. Uznano wówczas, że Ciężkowice dostały się bezprawnie opactwu tynieckiemu, dlatego po ponad dwóch wiekach powróciły w posiadanie króla. 29 lutego 1348 r. ostatni władca z dynastii Piastów wydał w Krakowie przywilej lokacyjny Ciężkowic, adresowany do mieszczan ze Starego Sącza – braci Minrada i Mikołaja. Mieli oni zorganizować nowo powstającą gminę miejską i sprawować w niej funkcje wójtów. Lokacja objęła tereny dotychczasowej wsi Ciężkowice oraz sąsiadujących z nią wsi Bogoniowice i Ostrusza, które stanowiły odtąd własność miejską. Także za panowania króla Kazimierza Wielkiego zostaje wybudowany, w 1358 r., kościół pod wezwaniem św. Andrzeja. Data ta wyznacza początek istnienia ciężkowickiej parafii.

Nowo lokowane Ciężkowice rozwijały się pod względem gospodarczym. Miejscowość stała się szybko centrum wymiany handlowej z prawem organizowania pięciu jarmarków. Powodzenie lokacji wiązało się z tym, że przez Ciężkowice przebiegało wiele szlaków handlowych, prowadzących z Czech i Węgier do Krakowa. Miasto posiadało prawo do organizacji cotygodniowych targów, podczas których handlowano głównie wyrobami tkackimi i rzemieślniczymi, solą oraz produktami rolniczymi. Sprowadzano węgierskie wina oraz konie. Magnes dla podróżnych stanowił most na rzece Białej, zbudowany przed 1556 rokiem. Do dziś co środę na rynku ciężkowickim organizowany jest targ.

Od II połowy XVII w. Ciężkowice zaczęły jednak podupadać gospodarczo. Wpłynęło na to kilka czynników, m.in. przemarsze wojsk (szwedzkich w 1655 r., a następnie siedmiogrodzkich), epidemie z lat 1622 i 1652 czy częste klęski głodu u schyłku XVII w. spowodowane nieurodzajem. Pewne ożywienie koniunktury przyniósł dopiero pokój, który zapanował po elekcji Augusta III. Miasto znów zaczęło organizować targi i jarmarki, które przyciągały okolicznych mieszkańców, a także kupców z dalszych stron.

W 1772 r., wskutek I rozbioru Polski, Ciężkowice znalazły się pod panowaniem austriackim. Od tego czasu znów następował powolny upadek miasta. W 1830 r. doszło do wielkiego pożaru, który strawił większość domostw. Procesy te zahamowało dopiero otwarcie w 1876 r. stacji kolejowej Bogoniowice Ciężkowice, położonej na ważnej linii łączącej Tarnów z Nowym Sączem, Muszyną i Węgrami. W 1877 r. otworzono w Ciężkowicach pocztę.

W czasie I wojny światowej w najbliższym sąsiedztwie miasta przebiegał front austriacko-rosyjski. Pozostałością krwawych walk pozostały groby żołnierzy na cmentarzach wojennych. W 1918 r. miejscowość powróciła w granice niepodległej Polski. W 1934 r. w wyniku reformy administracyjnej utraciła status miasta. W tym samym roku Ciężkowice nawiedziła niszczycielska powódź. W dorobku międzywojnia zapisał się natomiast rozwój nauczania. Od 1928 r. działa Sekcja Biblioteczna, a w 1935 r. został założony Niedzielny Uniwersytet Wiejski.

Podczas drugiej wojny światowej miasteczko znajdowało się pod okupacją niemiecką, choć pojawiały się tu też oddziały Armii Krajowej. Niemcy zostali usunięci dopiero 17 stycznia 1945 r. przez oddziały Armii Czerwonej. Przywrócenie praw miejskich nastąpiło dopiero w 1998 roku[1.2].

Nota bibliograficzna

• Dzieje miasta, Portal Miasta i Gminy Ciężkowice [online] https://www.ciezkowice.pl/pl/00221,dzieje_miasta [dostęp: 19.01.2020].
• Mandelowski S. (red.), Miasto i gmina Ciężkowice, Krosno 2010.
• Tomek W., Ciężkowice i okolica, Kraków – Ciężkowice 1963.