Pierwsza wzmianka o Żydach z Dobrej pochodzi już z 1521 roku. Wiadomo, iż w 1793 r. mieszkało tutaj 481 Żydów[1.1]. Była to przez dłuższy czas jedna z większych gmin żydowskich w okolicy i podlegało jej wiele okolicznych miejscowości, nawet tak znacznych jak Turek. Większość Żydów trudniła się handlem, rękodzielnictwem i karczmarstwem.

W XIX w. miejscowi Żydzi zaczęli rozwijać przemysł tekstylny i olejowy, zajmowali się także rymarstwem i młynarstwem. Pod koniec tego stulecia stanowili oni ok. 50% mieszkańców Dobrej.

Za sprawą kryzysu gospodarczego oraz pierwszej wojny światowej liczba Żydów w Dobrej znacznie się zmniejszyła. Podczas spisu powszechnego w 1921 r. wyznanie mojżeszowe zadeklarowało 1207 mieszkańców, czyli już tylko 39,5% całej populacji miasteczka. Dobra nie była wyjątkiem pod względem obecności wystąpień antysemickich w okresie II RP – w 1937 r. doszło do zamieszek, podczas których zdemolowano sklepy należące do Żydów. Część Polaków uczestniczyła też w akcji bojkotu żydowskiego handlu, co znacznie odbiło się na sytuacji materialnej miejscowych Żydów. Wielu z nich musiało korzystać ze wsparcia gminnego funduszu charytatywnego (Gemilut Chesed). Pod względem politycznym gmina zdominowana była przez partię Aguda.

W 1939 r. gmina liczyła około 1000 członków. W 1940 r. utworzone zostało getto, jednak dość szybko jego mieszkańcy wysłani zostali do getta w Czachulcu. Stamtąd większość została wywieziona w dwóch transportach – pod koniec 1941 r. oraz w lipcu 1942 r. – do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Getto w Dobrej zostało opisane we wspomnieniach Benjamina Jacobsa, zatytułowanych The Dentist of Auschwitz. Po zajęciu Dobrej Niemcy zabrali jego rodzinie dom, sklep oraz kawałek ziemi, po czym oddali wszystko miejscowemu Volksdeutschowi o nazwisku Anders. Rodzina musiała przenieść się na poddasze budynku szkoły, gdzie stłoczono też wiele innych osób. Po utworzeniu getta w 1940 r. rodzina zmuszona została do wyprowadzki i przeprowadzenia się do pomieszcenia z klepiskiem. We znaki zaczął dawać się głód. Żydzi zmuszani byli do upokarzających prac, m.in. kruszenia kamieni do budowy dróg. Benjamin Jacobs wraz z ojcem został wywieziony do jednego z obozów pracy pod Poznaniem.

Drukuj
Przypisy
  • [1.1] Dobra, Kirkuty.pl [online] http://www.kirkuty.xip.pl/dobra.htm [dostęp: 30.03.2020].