Od 1907 r. w Dębicy aktywnie działała kobieca organizacja syjonistyczna Debora. Jej powstanie spotkało się z oporem społeczności ortodoksyjnej. Członkinie rekrutowały się z tzw. najlepszych domów w mieście. Oprócz propagowania syjonizmu, „Debora” wdrażała skierowane do całej społeczności programy kulturalno-oświatowe, dotyczące historii Żydów. Organizacja posiadała własną bibliotekę z kilkuset pozycjami w języku polskim i niemieckim. Instytucja ta przyczyniała się do popularyzacji stowarzyszenia. Trafiały do niego nie tylko zainteresowane programem, ale także pragnące znaleźć się w „nowoczesnym towarzystwie”. Stopniowo poszerzano krąg członkiń o szerokie warstwy społeczne. Po pewnym czasie doszło jednak do rozłamu pod wodzą Ruchamy Grünspan, która założyła konkurencyjną, efemeryczną organizację pod nazwą „Chawacelet”.

Szczytowy okres rozwoju „Debora” przeżywała po pierwszej wojnie światowej, będąc uznawana nawet za najważniejszą organizację syjonistyczną w Dębicy. Na czele stała Rywka Diament (Eisen). Członkinie kierowały pracami komitetu Keren Kajemet le-Israel. Pracowały w szkole i przedszkolu hebrajskim, Keren ha-Jesod oraz tzw. komitecie szeklowym. Organizowały widownię dla prelekcji syjonistycznych. Założyły też hebrajski klub dyskusyjny. W okresie międzywojennym księgozbiór, w którym zaczął dominować hebrajski, urósł 2 tys. woluminów. W uznaniu zasług „Debory”, jej nazwa została wpisana przez miejskie koło syjonistyczne do Złotej Księgi Funduszu Narodowego Na Rzecz Izraela.

Stopniowo następowała wymiana pokoleniowa. Założycielki z czasem wyjechały, udając się na emigrację lub przeprowadzając do innych miast za mężami. Nową generację członkiń „Debory” stworzyły: Henia Grün, Rosa i Simma Schuldenfrei, Ejdel Taub, Rosa Sommer, Sara Würtzel, Brejndel Strassberg, Hadassa Taub i inne. Niestety, stowarzyszenie nie miało odpowiednio dużej siedziby. Formą aktywności były więc np. urządzane w domach członkiń przyjęcia chanukowe, purimowe itd., z których wpływy przeznaczano na Keren Kajemet le-Israel.

„Debora” miała powiązania z kobiecym ruchem syjonistycznym. Do miasta przybywały prelegentki m. in. Ada Fishman-Maimon z Palestyny. Pod wpływem kontaktów ze światem zewnętrznym zaczęto zdawać sobie sprawę, że formuła „stowarzyszenia dziewcząt” staje się anachronicznie, nadto komplikuje sprawę aliji, mającej charakter koedukacyjny. Nadto zaczęły w mieście pojawiać się konkurencyjne organizacje młodzieżowe – jak np. „Akiwa” czy Ha-Noar ha-Iwri. W końcu grupka najmłodszych i najbardziej aktywnych członkiń „Debory”, tzw. Haszewia (od liczebnika szewa, czyli „siedem”): Bronka Taub, Salka Barr, Rywka Faust, Mania Taub, Rywka Taub, Serel Taub oraz Chaja Wiezer, wystąpiły z „Debory” na rzecz Ha-Noar ha-Iwri. Gdy uczyniły to w ślad za nimi inne członkinie, rozwiązanie stowarzyszenia w 1927 roku stało się faktem. Biblioteka „Debory” przeszła pod zarząd komitetu syjonistycznego. Ostatecznie, kilka członkiń „Debory” zaangażowało się w działalność kibuców hachszary, po czym dokonało aliji[1.1]

 

Drukuj
Przypisy
  • [1.1] Na podstawie Faust R., Debora, [w:] Sefer Dembitz, red. D. Leibl, Tel Awiw 1964, s. 96. Tłum. I. Socha.